Przydatny poradnik: Jak zwiększyć skuteczność szkolnej edukacji?

Julian Piotr Sawiński, 11 Grudzień 15

Skuteczność jest podstawową cechą naszych celowych działań. Warto być skutecznym nauczycielem. Dla nauczycieli i szkoły problemem o istotnym znaczeniu jest pytanie: Jak zwiększyć skuteczność szkolnej edukacji? Odpowiedzi na to i podobne, ważne pytania o skuteczność edukacji i uczenia się uczniów w szkole są prezentowane w tym poradniku. Warto poznać i wykorzystać.
 

Skuteczność uczenia się

Skuteczność szkolnej edukacji zależy w dużej mierze od skuteczności uczenia się uczniów. Publikacja przekonuje, że zadaniem każdego nauczyciela i szkoły jest zabieganie o uzyskanie wysokiej skuteczności uczenia się oraz edukacji. Jest ono podstawową cechą dobrego uczenia się, kształcenia, wychowania i wykształcenia. Ukazuje, jak szkoła może sprawnie organizować uczenie się uczniów, które w dużym stopniu decyduje o efektach uczenia się [2014¹].

Stąd każdy nauczyciel powinien stawiać sobie pytanie, jak mogę zwiększyć skuteczność szkolnego uczenia się i edukacji? Poradnik ten jest pierwszą częścią książki o sposobach podnoszenia skuteczności szkolnej edukacji i uczenia się, ujętych w nieco przekorny sposób o A do Ż. Prezentuje różne metody aktywizowaniu i motywowania uczniów do uczenia się, podając wartościowe przykłady z praktyki szkolnej.

Skuteczność szkolnego uczenia się i edukacji zależy od wielu różnych czynników. Warto rozumieć ich znaczenie i funkcjonowanie oraz to, że jej poziom determinują przede wszystkim:
 

1. potencjał genetyczny i fizjologiczny uczniów, tj. praca ich mózgu,
2. rodzaj i poziom ich aktywności oraz zaangażowania się w naukę,
3. jakość osobistych i zawodowych kompetencji nauczycieli.

Same ważne tematy

Sedno skuteczności tkwi w zaangażowaniu się. Ważne jest, aby nauczyciel sam poszukiwał skutecznych strategii organizowania uczenia się uczniów i pozytywnie myślał o potrzebie osiągania wysokich efektów uczenia się. Na potrzebę aktywizowania i motywowania do uczenia się uczniów w szkole oraz do pracy nad sobą wskazywano w różnych dydaktykach od dawna. W tym poradniku wiele miejsca poświęcono edukacyjnym innowacjom jako drodze ku lepszej edukacji i nowoczesnej szkole [2015²].

Spis treści tego poradnika o sposobach podnoszenia skuteczności szkolnej edukacji i uczenia się, przekonuje, że wiele różnych czynników decyduje o efektywnym uczeniu się i skutecznej edukacji. Część I poradnika przedstawia tematy od A do L. A wszystkie akapity w danym rozdziale zaczynają się na kluczową literę. Warto osobiście sprawdzić. Zapraszam.

Sprawdzić samemu warto jednak przede wszystkim ich zawartość. Prezentuje następujące tematy:

A – Aktywizowanie i skuteczność
B – Bariery skuteczności edukacji
C – Ciekawość i zadziwienie
D – Demokratyczna edukacja
E – Efektywność i skuteczność
F – Filmowanie w edukacji
G – Generowanie innowacyjności
H – Humanistyczna edukacja
I – Innowacyjna edukacja
J – Jakość szkolnego uczenia się
K – Kompetencje a skuteczność
L – Ludzka twarz edukacji [³].

fot. 1: Jak zwiększyć skuteczność szkolnej edukacji? – okładka (www.ksiegarnia.difin.pl)

Samodzielność nauczycieli

Samodzielność, autonomia i niezależność nauczycieli jako wartości o wyjątkowym znaczeniu w dydaktycznej pracy były już wielokrotnie podnoszone i opisywane w literaturze. Obserwacja praktyki szkolnej i rozmowy z nauczycielami jednak przeczą temu, że nauczyciele czują się wolni i niezależni. Mówią, że czują się zakleszczeni w formalnych rygorach, zbyt licznych obowiązkach i biurokracji oświatowej. A przecież to właśnie poczucie wolności i niezależności podnosi odpowiedzialność nauczycieli oraz są podstawowym warunkiem zwiększenia skuteczności edukacji.

System edukacji nie tylko w naszym kraju kuleje. Wielu o tym teraz pisze i apeluje o podjęcie dobrych zmian. Niedawno o nim napisał w „Nowej Szkole” Bogdan Urbanek [⁴] w artykule pt. Nauczyciel liderem zmian w edukacji. Może zainteresować. Warto przeczytać i przemyśleć.

Swoistą cechą obecnej edukacji jest to, że dużo w niej mówi się o jakości edukacji. Autor ww. artykułu napisał o niej dosłownie: „Nie tylko uważni obserwatorzy funkcjonowania systemu oświatowego w Polsce dostrzegą, że orędownicy i propagatorzy jakościowych zmian w oświacie czynią ostatnio wiele na rzecz poprawy jakości pracy nauczycieli. Gdyby oprzeć się tylko na ostatniej dekadzie i analizie kolejno po sobie następujących programów, raportów, wizji czy koncepcji – nie sposób tego nie zauważyć. Jest to problem o tyle ważki, że dotyczy głębokiej przemiany osobowościowej nauczycieli, niezbędnej do sprostania wymogom współczesnej szkoły." [2015⁵] Dobrze, że są między nami optymiści.

Samodzielność uczniów

Samodzielność uczniów podczas uczenia się jest podstawowym warunkiem zwiększenia skuteczności edukacji. Niektórzy akcentują, że jest ona ideałem wychowania. Warto poznać i zrozumieć sposoby aktywizowania oraz motywowania uczniów do uczenia się i pracy nad sobą oraz zwiększania skuteczności szkolnej edukacji. Poradnik charakteryzuje się dość oryginalną treścią i formą prezentacji.

Swoistość tego poradnika podkreśla dość swoista forma poszczególnych rozdziałów. Każdy z nich jest podsumowany dobrymi radami dla Czytelnika oraz zadaniami do samodzielnej pracy wraz z wykazem literatury pozwalającej pogłębić omawiane zagadnienia, co może skutecznie inspirować do samodzielnej i aktywnej pracy z poradnikiem. Bo przecież właśnie poziom samodzielności i aktywności rzeźbi efekty pracy szkoły.

Sukces szkolny uczniów zależy przecież w dużej mierze od nauczyciela. Warto zapamiętać, że:
 

Sukces szkolny dziecka w znacznym stopniu zależy od poziomu kompetencji nauczyciela. Składa się na nie wiele umiejętności, które uwarunkowane są podejściem nauczyciela do ucznia, jego zdolnością odczuwania empatii i poziomu motywacji do twórczej pracy.

[Justyna Wrzochul-Stawinoga 2013⁶]

Skuteczność zależy od myślenia

Skuteczność naszej edukacji i poziom wykształcenia młodzież jest przedmiotem troski wielu, choć wiadomo, ze sama troska to jeszcze zbyt mało. Treść recenzji tej pracy, sporządzonej przez prof. dr Leszka Pawelskiego – prezesa Polskiego Stowarzyszenia Nauczycieli Twórczych, członka Zespołu Dydaktyki Ogólnej Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN – podkreślają, że poradnik – „Książka napisana jest ładną polszczyzną, treści ważne są przez Autora wyróżnione grubszą czcionką. Pozwala to mniej doświadczonemu nauczycielowi łatwiej dostrzegać treści i rzeczy ważniejsze od innych [2015⁷].

Sporządzona recenzja przekonuje, że publikacja ta „kierowana jest do nauczycieli i edukatorów, ale mogliby, wręcz powinni zapoznać się z nią przedstawiciele organów prowadzących, stanowić powinna lekturę obowiązkową dla pracowników merytorycznych w nadzorze pedagogicznym. Może i powinna „trafić pod strzechy”, do rodziców, którym zależy na dobrej, nowoczesnej edukacji swoich dzieci” [Pawelski 2015].

Słowa te są optymistyczne i zachęcające. Serdecznie za nie dziękuję, ale najważniejsze jest, aby ww. poradnik pomógł nauczycielom zmienić jakość ich myślenia o uczeniu się i edukacji. Bo przecież:
 

Jeśli ludzkość ma przetrwać będzie nam potrzebny zasadniczo nowy sposób myślenia.

[Albert Einstein]

[1] J. P. SAWIŃSKI J, O skuteczności w edukacji. Edunews.pl – z 15.07.2014.
[2] www.ksiegarnia.difin.pl/Jak - z 04.12.2015
[3] J. P. SAWIŃSKI, Jak zwiększyć skuteczność szkolnej edukacji? Poradnik dla nauczycieli i edukatorów – część I. Warszawa: Wydaw. Difin, 2015.
[4] B. URBANEK, Nauczyciel liderem zmian w edukacji. „Nowa Szkoła” 2015 nr 9, s. 9-20.
[5] tamże.
[6] J. WRZOCHUL-STAWINOGA, Kompetencje nauczyciela a sukces szkolny ucznia. „Życie Szkoły” 2013 nr 10, s. 4-7.
[7] L. PAWELSKI, Recenzja wydawnicza (…) – maszynopis, Szczecinek 2015.

O autorze:
		dr Julian Piotr Sawiński Nauczyciel dyplomowany biologii i geografii, doktor nauk przyrodniczych, dydaktyk biologii, konsultant CEN w Koszalinie ds. informacji i innowacji pedagogicznych. Redaktor naczelny "Nauczycielskiej Edukacji". Nauczyciel Roku 1995 "Fundacji Innowacja" w Warszawie. Rzeczoznawca MEN ds. recenzowania podręczników i pomocniczych środków dydaktycznych do biologii i przyrody, egzaminator OKE z biologii, trener grupy 600 programu "Ocenianie w Nowej szkole". Organizator różnych kursów i warsztatów edukacyjnych dla nauczycieli. Autor ponad 850 publikacji edukacyjnych nt. edukacji i innowacji. Kierunkowe zainteresowania: ornitolog.
Tekst pierwotnie ukazał się w Biuletynie Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie "Nauczycielska Edukacja"