"Inteligencja i charakter – to jest cel prawdziwej edukacji." (Martin L. King)

Taki model społeczny prowadzi do zwiększenia dobrobytu i podwyższenia kapitału społecznego, będącego jednym z głównych wyznaczników ludzkiego zadowolenia z życia. 

„Nauka dla wiedzy” odgrywa w wielu państwach np. w Finlandii, bardzo ważną rolę na każdym etapie edukacji młodych ludzi. Mając na celu budowanie społecznej odpowiedzialności, umiejętności krytycznego patrzenia na świat oraz przygotowania do życia i pracy w zglobalizowanym świecie, tego rodzaju strategia wydaje się być najlepszym rozwiązaniem dla przyszłych pokoleń.^[2]

W rezultacie wdrażając tego rodzaju strategię nauczania, przybliżamy się do stworzenia społeczeństwa obywatelskiego, co jest głównym zamierzeniem większości organizacji pozarządowych.

Głównym założeniem Strategii Lizbońskiej^[3] wobec rozwoju europejskiej, konkurencyjnej gospodarki, jest jej rozbudowanie, opierając się na potencjale społeczeństw bazujących na wiedzy. Tylko taki model prowadzi do wzrostu gospodarczego oraz poziomu i jakości życia.

Powyższy cel miał zostać osiągnięty za pomocą metody „otwartej koordynacji”, która generalnie polega na uzgodnieniu wspólnych europejskich celów z uwzględnieniem możliwości ekonomicznych poszczególnych krajów i w następstwie wdrażaniu ich na szczeblach narodowych.

Metoda ta jest realizowana z zachowaniem odpowiednich sposobów jej realizacji. Cele, wskaźniki pomiaru, ocena osiągnięcia zamierzeń oraz korzystanie z dobrych praktyk zaczerpniętych z innych krajów to podstawa prawidłowego przebiegu procesu.

Kluczową rolę w realizacji Strategii Lizbońskiej odgrywa Komisja Europejska, która koordynuje całość monitorując i oceniając przebieg procesu w poszczególnych krajach. Oceniać mogą również inne państwa członkowskie, po zapoznaniu się z rocznym raportem przebiegu projektu.

Niestety w wielu krajach, ciężko jest zrealizować założenia powyższej Strategii z racji na różnice kulturowe i obyczajowe, poziom rozwoju gospodarczego, etc.

Jednym z czynników, który mogłyby pomóc w jej realizacji jest praca u podstaw, która kształtuje postawy ludzkie. Aby przebiegała ona jak należy, polscy liderzy powinni skupić się na opracowaniu odpowiedniej strategii kształcenia, a przede wszystkim na efektywnym kształceniu nauczycieli, dając im duży kredyt zaufania wobec wypełniania ich pracy.

Niestety tak się nie dzieje.

Czynników jest wiele, głównie znajdują się one w obszarach politycznych i państwowej administracji, dla których realizacja krótkoterminowych planów jest ważniejsza aniżeli opracowanie odpowiedniej długofalowej strategii rozwoju i cierpliwa oraz rzetelna jej realizacja.

Tutaj pojawia się niepodważalna i bardzo potrzebna rola organizacji pozarządowych, której standardy działania i wciąż podnosząca się efektywność pracy przynoszą, bądź mogą to zrobić, wspierając państwo wdrażaniem odpowiednich pomysłów w obszarach edukacyjnych. Dlatego kształt społeczeństwa obywatelskiego w bliższej i dalszej perspektywie, uzależniony jest w dużym stopniu od rozwoju organizacji pozarządowych.

Misje i założenia organizacji pozarządowych działających w obszarach edukacyjnych

Istnieje wiele instytucji, które dzięki profesjonalnym, interdyscyplinarnym badaniom starają się podnosić efektywność naszego systemu kształcenia.

Głównym celem organizacji pozarządowych, specjalizujących się w szeroko pojętych  kwestiach edukacyjnych, zajmujących się tworzeniem nowych idei prowadzących do udoskonalania systemu oświaty, jest podnoszenie kapitału ludzkiego, bez którego ciężko jest zbudować odpowiedzialne społeczeństwo obywatelskie opierające się na wiedzy.

Dzięki bardzo wnikliwym analizom, organizacje takie jak Instytut Badań Obywatelskich, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Centrum Edukacji Obywatelskiej, stały się ciałami eksperckimi w obszarach raportowania, udoskonalania polskiego szkolnictwa i doradztwa w tych kwestiach.

Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz inne instytucje państwowe powiązane z rozwojem oraz funkcjonowaniem systemu edukacyjnego, ściśle z nimi współpracują korzystając z ich profesjonalnego dorobku naukowego.  

Projekty realizowane przez te instytucje są jednakże zazwyczaj działaniami adekwatnymi wobec prowadzonej polityki rządu, nie zawsze zajmując się tworzeniem nowych strategii prowadzących do ulepszania naszego systemu, które można przedstawić decydentom politycznym, jak np. stworzenie pedagogom większej autonomii i rozszerzeniu ich kompetencji w nauczaniu i wychowywaniu.

W Polsce mamy również organizacje pozarządowe zajmujące się rozdysponowywaniem środków finansowych na potrzeby rozwoju szkół, nauczycieli, badaczy, studentów, czy uzdolnionych uczniów, do największej należy Fundacja Rozwoju Systemów Edukacyjnych. 

Organizacje pozarządowe specjalizujące się w kwestiach edukacyjnych, poza wspomaganiem administracji państwowej w implementacji rządowych planów, pełnią również niezbędną rolę innowacyjną.

Często zrzeszają osoby ze świata nauki (badaczy nauk społecznych i ekonomicznych), doświadczonych pedagogów, myślicieli i krytyków oraz przedstawicieli świata biznesu, którzy na bieżąco pozostają z informacjami odnośnie rynku pracy. Taką instytucją jest np. Edukacja Internet Dialog w skrócie EID.

Tego typu instytucje zajmują bardzo ważne i często niedoceniane stanowisko wobec rozwojowych alternatyw systemu oświaty, zwracają również uwagę na potrzebę analizy trendów społecznych z uwzględnieniem globalnych przemian gospodarczych. Owocami ich pracy są wartościowe publikacje, raporty powstałe na podstawie analiz oraz badań.

Przykładowymi założeniami tego typu organizacji są^[4]:
 

• dzielenie się poglądami i informacjami o współczesnej edukacji, 
• wskazywanie potrzeby zmian wizerunku polskiej oświaty  w oczach społeczeństwa,
• wykreowanie nowej świadomości w postrzeganiu wizerunku nauczyciela  -  lidera edukacji przyszłości,
• wyjaśnianie wartości oraz wskazywanie możliwości Social Networking w edukacji,
• wskazywanie potrzeby wewnątrzszkolnego doskonalenia i wsparcia nauczycieli w prowadzeniu nauczania,
• zwracanie uwagi na potrzebę wewnątrzszkolnej współpracy nauczycieli w zakresie stosowania skutecznych metod nauczania^[5],
• wprowadzenie nowych modeli kształcenia nauczycieli oraz kariery zawodowej nauczycieli, sprzyjających wybieraniu zawodu nauczyciela i pozostawania w nim przez najlepszych^[6],
• korzyści płynące z wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych, które mogą podnieść jakość uczenia się i nauczania oraz być narzędziem wyrównywania szans edukacyjnych.

Wiele instytucji pomaga również osobom wykluczonym zawodowo z powodu wieku lub zaniku popularności danej branży w przekwalifikowaniu się, młodzieży w pożytecznym zajmowaniu swojego czasu w okresie pozaszkolnym, w międzynarodowym przepływie pracowników, etc. realizując programy typu: "Uczenie się przez całe życie" - program Unii Europejskiej, w skład którego wchodzą programy Erasmus, Leonardo da Vinci, Comenius i Grundtvig. Jego celem jest rozwój różnych form uczenia się poprzez wspieranie współpracy między systemami edukacji i szkoleń w krajach uczestniczących oraz doskonalenia zawodowego.^[7]

Globalna edukacja

Bardzo ważnym zagadnieniem z zakresu edukacji, który leży przede wszystkim w rękach organizacji pozarządowych jest „Globalna edukacja”, której owoce pozwolą przygotować dzieci i młodzież do funkcjonowania w globalnym społeczeństwie informacyjnym, opartym na wiedzy.

„Globalna edukacja” to również swego rodzaju praca u podstaw, gdyż od najmłodszych lat, powinno się zaszczepiać w młodych ludziach wartości, które budują społeczną odpowiedzialność (nie tylko w granicach swojego kraju, ale również wobec innych narodowości i ras), poszanowanie ludzkiej godności oraz zrozumienie wobec innych kultur i religii.

Takie podejście zmniejsza ryzyko powstania zjawiska rasizmu, ksenofobii, nacjonalizmu i innym powodującym ograniczony sposób pojmowania otaczającego nas świata.

Organizacje pozarządowe (np. PAH), które realizują projekty związane z propagowaniem globalnej edukacji i pomocą humanitarną ukazują, że bez względu na dzielące nas różnice, możemy sobie pomagać tworząc jednocześnie nierozerwalne więzi społeczne.

Z kolei wciąż powiększające się zjawisko globalizacji wręcz wymusza na nas stosowanie mechanizmów, które nam ułatwią poruszanie się między innymi narodowościami oraz na zróżnicowanym, często zmieniającym się rynku pracy.

To pomoże w budowaniu pozytywnego nastawienia wśród ludzi wobec mobilności związanej ze zmiana miejsca zamieszkania.

Rola III sektora w edukacyjnej „pracy u podstaw”

Największe znaczenie w kształtowaniu ludzkich postaw, ma oddziaływanie bodźców i informacji na młode, nieukształtowane jeszcze w pełni umysły.

W Polsce borykamy się wciąż ze zjawiskiem niskiego kapitału społecznego, zaś wiele organizacji pozarządowych stara się aktywizować bądź uzmysławiać ludziom, jak ważna jest społeczna odpowiedzialność i współpraca budująca więzi.

Niestety są to często działania krótkofalowe, a nawet jednorazowe, ponieważ ciężko jest zmienić umysł i podejście dorosłego człowieka, szczególnie w kraju, gdzie brakuje zaufania społecznego prowadzącego czasami do patologii społecznej, jaką jest alienacja.

Dobrym sposobem na te przypadłość, byłaby praca u podstaw, która powinna leżeć w kompetencjach pedagogów. Polscy nauczyciele niestety nie mają takiej siły sprawczej, co jest podyktowane brakiem zaufania rządu wobec ludzi^[8], rozbudowaną centralizacją edukacyjną oraz odgórnie narzuconymi programami oświaty.

Np. w Finlandii, gdzie wypracowano społeczeństwo obywatelskie oparte na wiedzy, jest wręcz odwrotnie. Główne założenia Narodowego Curriculum, czyli programu nauczania, stworzonego przez Ministerstwo Edukacji, mają na celu osiągnięcie długo planowych założeń rządu. Kształcenia i budowania odpowiedzialnego, świadomego i zaradnego społeczeństwa, co w niewątpliwy sposób ułatwia funkcjonowanie w codziennym życiu społecznym. Natomiast lokalne strategie rozwojowe władz szkolnych, bądź administracji państwowej, dostosowują założenia ministerialne do lokalnej rzeczywistości.^[9] Dlatego do czasu, kiedy nasz rząd nie zmieni strategii nauczania, w tym roli i obowiązków pedagogów, organizacje pozarządowe powinny wytworzyć nowe modele budowania naszego społeczeństwa obywatelskiego, przez m.in.:
 

• tworzenie profesjonalnych ośrodków doradztwa edukacyjnego^[10], w których pomagałyby młodym ludziom w wyborze dalszej ścieżki kształcenia z uwzględnieniem osobistych predyspozycji oraz trendów i wymagań rynków pracy;
• organizowane tematycznych spotkań edukacyjnych, podczas których zatrudnieni w organizacjach nauczyciele mogliby „doedukować” młode osoby w konkretnych zagadnieniach, realizując program (przedmiot) stosując własne sposoby przekazania wiedzy. Tacy nauczyciele powinni dodatkowo otrzymać od organizacji, przez które byliby zatrudnieni, odpowiednie narzędzia i okresowe szkolenia^[11], które podnosiłyby ich innowacyjność, różnorodność oraz efektywność przekazywania wiedzy.

Istnieją również organizacje pozarządowe, które wypracowując odpowiednie standardy pracy, z uwzględnieniem czynnika międzynarodowych różnic społecznych, realizują projekty powiązane zarówno z obszarem programu „globalna edukacja” oraz „praca u podstaw”.

Jednym z przykładów są instytucje, które dzięki realizacji odpowiednich strategii edukacyjnych, starają się zatrzeć w umysłach dzieci i młodzieży afrykańskiej, jakiekolwiek różnice prowadzące do wspólnej niechęci^[12] i zwiększając ich świadomość globalną, redukując tym samym możliwości przyszłego zagrożenia konfliktami międzynarodowymi na tle etnicznym, religijnym, gospodarczym, czy politycznym.

Reasumując, pamiętajmy o dużym znaczeniu pomysłowych instytucji III sektora, które wraz z przychylnym nastawieniem liderów politycznych, powinny pomagać budować lepszą przyszłość naszego kraju.

„Organizacje pozarządowe przyczyniają się do realizacji celów w społecznym wymiarze Strategii Lizbońskiej. Jednakże dla osiągania wyzwań tej Strategii, niezbędne jest także realizowanie zadań na rzecz rozwoju organizacji pozarządowych.”^[13]

O autorze:
		Piotr Bińczak Absolwent Akademii im. Leona Koźmińskiego w Warszawie oraz podyplomowych studiów Szkoły Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Obszary zainteresowania: szeroko pojęte działania edukacyjne sprzyjające wyzwalaniu indywidualnej kreatywności i odpowiedzialności, życie społeczne i możliwości usprawnień organizacyjnych, rekonstrukcja historyczna. Autor projektu zakładającego utworzenie w szkołach średnich doradczych ośrodków edukacyjnych.

Tekst ukazał się pierwotnie pod adresem: www.akcjastandaryzacja.pl/vademecum