www.edukacjaidialog.pl Publikacje Współpraca przedszkola z rodziną - cz. IV | Warsztaty zabawowe - geneza i...

Współpraca przedszkola z rodziną - cz. IV | Warsztaty zabawowe - geneza i zakres znaczeniowy pojęcia

Magdalena Jan-Ander, 16 Lipiec 14 Dodaj komentarz Wyślij Drukuj

U schyłku XX wieku różne formy aktywności człowieka ulegały pewnym cywilizacyjnym przemianom, a ich nazwy wzbogaciły się znaczeniowo. Jedną z takich form są warsztaty do dziś traktowane głównie jako miejsce pracy, miejsce wytwarzania i przechowywania potrzebnych narzędzi oraz przyborów.

Krzysztof hr. Mierszowski wydał w 1909 roku książkę pt. "Warsztaty familijne". Praca kobiet i dzieci^[1], w której warsztat traktuje jako pracę w gospodarstwie rodzinnym. Pisze w niej o pracy chałupniczej, o przepisach prawnych pozwalających na pracę kobietom i dzieciom, ale w określonych warunkach (głównie ograniczenia czasowe). Obecnie treść książki może być traktowana jako ciekawostka historyczna, pozwalająca poznać życie ludzi na początku tego wieku. Pojęcie "warsztaty familijne" zostało wyparte przez inne określenia między innymi: praca chałupnicza, praca w gospodarstwie domowym.

W literaturze naukowej napotkać można szereg wyjaśnień dotyczących zagadnienia. W "Słowniku wyrazów obcych" znajduje się następujące wyjaśnienie pojęcia warsztat (niem. Werkstatt):

specjalne urządzenie wyposażone odpowiednio pod względem technicznym, służące do wykonywania prac, np. stolarskich, tokarskich itp.

pomieszczenie wyposażone w różnego rodzaju urządzenia i przyrządy, w którym wykonywane są prace rzemieślnicze, np. stolarskie, ślusarskie, elektrotechniczne; zakład wykonujący tego rodzaju prace.

hist. oddział zgromadzenia wolnomularzy.^[2]

Z biegiem czasu znaczenie pojęcia "warsztat" rozszerzyło się. Nie był to typowy warsztat rzemieślniczy, ale każde miejsce wytwarzania, tworzenia. Mógł to być warsztat "(...) literacki, malarski, naukowy, pisarski, poetycki, twórczy"^[3].

Witold Doroszewski w swym "Słowniku języka polskiego" przedstawia następujące dysygnaty znaczeniowe pojęcia:

Warsztat m IV, D-u, Msc~acie (...) fraz.: Brać co na warsztat, mieć co na warsztacie, zabierać się do jakiej pracy, pracować nad jakimś dziełem, zwłaszcza nad literackim, muzycznym^[4].

W pedagogice wieku przedszkolnego warsztat występuje jako miejsce w sali przedszkolnej, gdzie dzieci zachęcane przez nauczycielkę podejmują próby zrobienia z półgotowych materiałów (tworzywo przyrodnicze, włókiennicze, papiernicze itp.) własnej zabawki czy potrzebnej pomocy. Może to być warsztat naprawy zabawek czy też przygotowywania dekoracji do inscenizacji czy też warsztat krawiecki. Dla dzieci o zamiłowaniach technicznych jest to "kącik" umożliwiający rozwój pomysłowości, aktywności twórczej, bogacący jednocześnie treść zabaw^[5].

Warsztaty trafiły również do szkół. W szkołach podstawowych jest to pracownia zajęć praktyczno-technicznych wyposażona w sprzęt, narzędzia i pomoce pozwalające na praktyczne poznanie sposobów wykonywania różnorodnych czynności czy rzeczy oraz materiałów i ich właściwości np. pieczenie ciast, wykonanie półki, naprawa lampki.

W szkołach ponadpodstawowych warsztaty związane są głównie z nauką zawodu, ale i z doskonaleniem pewnych umiejętności, wyrabianiu nawyków, ćwiczeniem różnorodnych sprawności. W "Słowniku pedagogiki pracy" definicję warsztatów szkolnych sformułowano następująco:

[ang. workshops (...) niem. Schulwerkstäten] stanowią integralną część szkoły zawodowej, a ich podstawowym zadaniem jest wyrabianie u uczniów - umiejętności - nawyków zawodowych, rozszerzanie i pogłębianie wiadomości nabytych na lekcjach teoretycznych przedmiotów zawodowych oraz należyte przygotowanie praktyczne do zawodu (...) Warsztaty szkolne są najbardziej masowym ogniwem kształcenia praktycznego (...) Zajęcia praktyczne realizowane w w.sz. stanowią więc skuteczną formę więzi między teorią a praktyką, są elementem integrującym - proces dydaktyczno wychowawczy w szkole zawodowej^[6]

Od niedawna "warsztat" to łączenie teorii z praktyką, doświadczanie i pogłębianie wiedzy i umiejętności. Nazwę tę przypisuje się również spotkaniom grupy ludzi, podczas których przeżywają, poznają i ćwiczą różnorodne umiejętności określone celami (z zakresu psychologii, pedagogiki, resocjalizacji i in.).

Niestety, autorka tej pracy, mimo poszukiwań bibliograficznych nie napotkała definicji, która wyjaśniałaby ten rodzaj warsztatu. Dlatego też, jedynie w oparciu o definicję warsztatów szkolnych podejmuje próbę roboczego zdefiniowania wcześniej wymienionego pojęcia, które formułuje następująco: Warsztat to działanie ludzi tworzących zespół określony założeniami spotkania (płeć, wiek, zawód itp.) stanowiące integrację teorii z praktyką, pozwalające na przyswojenie pewnych umiejętności, nawyków, roszczeń i pogłębianie wiadomości z danej dziedziny oraz umożliwiające poznanie swoich możliwości intelektualnych, fizycznych czy zakres zdolności. Wpływa on na kształtowanie cech osobowości, na poprawę stosunków międzyludzkich i współdziałania ze sobą. Zamiennie może być nazywany treningiem, ćwiczeniem, spotkaniem roboczym lub grupą spotkaniową.

Idee takich spotkań przeniknęły do takich dziedzin jak: wychowanie, psychoterapia, religia, sztuka, a także do życia codziennego np. w różnego rodzaju wspólnotach, ruchach młodzieżowych, ideologicznych. Zagadnieniem tym zajął się psycholog Zbigniew Zaborowski w książce "Trening interpersonalny". Zwraca on uwagę na to, iż grupy spotkaniowe są najprawdopodobniej najbardziej znaczącym wynalazkiem epoki^[7]. Uważa, że "spotkania stały się podstawą stylu życiowego wielu ludzi", co nie oznacza, że bez grupy nie mogą oni funkcjonować, ale że przenoszą do codzienności spontaniczność otwartość na informacje z otoczenia, uświadamianie sobie swoich uczuć i doznań^[8].

Zdaniem Z. Zaborowskiego grupy treningu "nie są uniwersalnym lekarstwem ani też zagrożeniem, za jakie często się je uważa. Właściwie stosowane mogą być niezwykle użyteczne jako środek zwiększania własnej świadomości i wzbogacenia stosunków międzyludzkich"^[9].

Na przestrzeni pierwszych 10 lat pracy w przedszkolu wykorzystywałam wszystkie proponowane przez pedagogów współpracy przedszkola z rodziną. Efekty tej współpracy nie były zadowalające. Wynika to z coraz to mniejszego zainteresowania i zaangażowania się rodziców. Na zajęcia otwarte przychodziło zaledwie kilka osób, większym powodzeniem cieszyły i cieszą nadal uroczystości przedszkolne. Natomiast zebrania grupowe zbierające dość dużą rzeszę nie spełniały swojej roli. Rodzice często przychodzili tylko po to, aby podpisać listę obecności; nie słuchali referatów, nie uczestniczyli w pogadankach czy dyskusjach, nie pytali nawet o swoją pociechę.

Zauważyłam również, iż dzieci rzadziej mówiły o życiu rodzinnym, a częściej o programach telewizyjnych, o zabawkach i zabawach inspirowanych filmami czy bajkami. Wniosek był jeden: coś niedobrego dzieje się w domach wychowanków, rodzina przestała być najważniejszą komórką społeczną.

W dobie szybkich przemian gospodarczych, ekonomicznych i społecznych stało się ważniejsze "mieć" niż "być". Dążenie rodziców do poprawy sytuacji materialnej wcale nie umacnia rodziny. Często dzieci są pozostawione same sobie, nikt się z nimi nie bawi, nikt ich nie przytula, nie rozmawia z nimi i nikt ich nie uczy jak powinna wyglądać i funkcjonować rodzina.

Mimo, iż rodzice niewiele dają swojemu potomstwu, bardzo wiele oczekują. Pragną, aby dzieci wypełniały ich polecenia, prośby, aby zachowywały się zgodnie z ustalonym przez dorosłych wzorem, aby były grzeczne, uśmiechnięte, zadowolone z tego co mają i nie oczekiwały zbyt wiele w zamian.

Ja - jako nauczyciel wychowania przedszkolnego wobec powyższego stworzyłam dość specyficzną formę warsztatów, ponieważ w ich trakcie wzajemnie współdziałają dorośli: (rodzice i nauczyciel) oraz dzieci. Wykorzystałam do tego celu różne rodzaje zabaw. Dla potrzeb pracy magisterskiej oraz programu współpracy z rodziną podjęłąm próbę zdefiniowania warsztatów zabawowych jako formy współpracy przedszkola z rodziną, traktując je jako wspólne działanie dzieci, ich rodziców (opiekunów) i nauczyciela, pozwalające na przyswojenie pewnych nawyków, umiejętności, rozszerzenie i pogłębienie wiedzy z zakresu zabaw, ćwiczeń i oddziaływań stymulujących wszechstronny rozwój dzieci.

Prowadzone w tym zakresie badania pozwoliły wyciągnąć następujące wnioski:

warsztaty zabawowe wpływają na poprawę interakcji między dzieckiem, rodzicami i nauczycielem;
warsztaty zabawowe umożliwiają podejmowanie przez przedszkole i rodzinę ujednoliconych działań stymulujących rozwój dziecka;
warsztaty zabawowe działają integrująco na rodzinę, wzmacniając jednocześnie u dzieci obraz własnego "ja"

Uogólniając forma ta wpływa jednocześnie na poprawę stosunków międzyludzkich, zapobiega dezintegracji rodziny poprzez współdziałanie i przeżywanie sukcesów i porażek.

Należy dodać, iż główne cele tego typu spotkań przedstawiają się następująco:

wspieranie rozwoju dzieci,
zapobieganie dezintegracji rodziny,
nawiązywanie aktywnej współpracy przedszkola z rodziną.

Moim zdaniem jednocześnie uczestnictwo w warsztatach zabawowych dorosłych i dzieci sprzyja procesowi poznawania i uczenia się, prowadzi do lepszego dostrzegania wzajemnych problemów i chęci niesienia pomocy, mobilizuje do współdziałania i współpracy, umacnia więzi emocjonalne między uczestnikami.

Dziecko, działając wspólnie z rodzicami pod okiem swojego nauczyciela nabiera pewności siebie, staje się otwarte na propozycje zabaw i zadań, chętnie działa i eksperymentuje. Natomiast rodzice uczą się rozmawiać, bawić i wychowywać. Zadaniem nauczyciela jest zaproponowanie takich zabaw, zadań i ćwiczeń, które wpływają pobudzająco na rozwój dziecka i jednocześnie mogą być wykorzystywane w domu, gdzie nie ma, tak jak w przedszkolu odpowiednich pomocy dydaktycznych.

W trakcie tych spotkań dochodzi nieustannie do wzajemnych interakcji. Termin interakcje społeczne stosuje się do każdego układu obserwowanych zachowań dwu (lub więcej) jednostek, gdy mamy podstawy, aby zakładać, że osoby te poprzez swoje zachowanie w jakimś stopniu ustosunkują się nawzajem do siebie. To, co jest wspólne obserwowalnym postaciom interakcji, to pewne następstwo zachowań pozostających w interakcji osób. Oznacza to, że pewne obserwowalne zachowanie jednej osoby pociągają za sobą obserwowalne zachowania drugiej osoby^[10]. Cechą swoistą jest wywieranie na siebie wzajemnego wpływu np. pytanie zmusza do odpowiedniej odpowiedzi, postawione zadanie - do interpretacji jego treści i zachowania oraz zadawania pytań dodatkowych. Działanie jednej osoby wywołuje reakcję drugiej.

Warsztaty zabawowe, w których uczestniczą rodzice (matka lub/i ojciec) oraz dziecko są oddzielnie planowane i nie odbywają się w ramach zebrań z rodzicami. Są one organizowane 3-5 razy w roku i trwają około jednej godziny, zawierają formy pracy umysłowej oraz działalności plastycznej, muzycznej i ruchowej.

Proponowane spotkania polegają na wspólnym wykonywaniu zadań i ćwiczeń w formie zabawowej. Zabawy są dostosowane do wieku i możliwości dzieci, a pomoce tak dobrane, aby można było takie same lub podobne wyszukać w domu, np. ilustracje z różnorodnych czasopism, zabawki dziecka, sznureczki, guziki, naczynia kuchenne, sztućce.

Organizacji spotkań warsztatowych przyświecają pewne ogólne cele, mianowicie:

zapoznanie rodziców z szeregiem zabaw i ćwiczeń możliwych do zaproponowania dzieciom w domu w celu stymulowania ich rozwoju;
uświadomienie rodzicom, iż kontynuacja oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych w domu ma ogromne znaczenie dla właściwego rozwoju ich dziecka;
pogłębianie więzi emocjonalnych między członkami rodziny, a co za tym idzie zapobieganie dezintegracji rodziny.

Wysunęłam również pewne założenia organizacyjne, a mianowicie:

proponowane zabawy na każdym ze spotkań mają innych charakter i cel, np. dotyczą głównie rozwoju mowy i myślenia, rozwijają wyobraźnię i sprawność manualną czy też pokazują jak wspomóc rozwój fizyczny dziecka,
na spotkaniach nie ma widzów wszyscy są uczestnikami,
warsztaty zabawowe rozpoczyna powitaniem nauczycielka prowadząca oraz przypomnieniem przedstawionych w zaproszeniu celów,
uczestnicy nie używają nazwisk, w tym celu wszyscy robią sobie wizytówki z imieniem przezwiskiem czy przydomkiem w formie, którą lubią np. Ania, Kubuś, Babcia Lodzia, Rafcio,
pierwszą proponowaną zabawą jest zabawa o charakterze integracyjnym prowadzona przy akompaniamencie albo ze śpiewem,
zabawy i ćwiczenia statyczne przeplatane są dynamicznymi,
zawsze jest możliwe wprowadzenie zmian do ustalonego scenariusza; zmiany czy też modyfikacje może wprowadzić nauczycielka bądź uczestnik,
każde spotkanie zawiera elementy zabaw już poznanych chociażby przez dzieci podczas zajęć ,
zbliżając się ku końcowi spotkania zabawy i ćwiczenia przyjmują charakter relaksujący, rozluźniający,
po zakończeniu warsztatów zawsze jest czas na swobodne rozmowy i dzielenie się wrażeniami.

Podczas spotkań wszyscy poznają się wzajemnie, współdziałają i współodpowiadają za np. wykonanie zadania. Obserwując zmagania rodziców dzieci mobilizują się, chcąc im dorównać lub pomóc. Widzą, iż problemy mają również dorośli.

Zaproszenie na spotkanie otrzymuje każda rodzina. Przekazują je dzieci, które znają jego treść i wiedzą, że rodzice będą uczestnikami, a nie widzami tak jak na zajęciach otwartych czy uroczystościach. Zaproszenie poza swoją właściwą rolą jest także nośnikiem informacji między innymi o temacie i celach oraz o miejscu, dacie i godzinie spotkania. W nim też nauczycielka organizująca warsztaty zabawowe zwraca się do uczestników z prośba o przyniesienie np. rurek do napojów, kolorowych gazet a także o założenie swobodnych strojów.

Warsztaty zabawowe są metodą pozwalającą kreatywnemu nauczycielowi przedszkola czy szkoły na osiągniecie ogromnego sukcesu pedagogicznego. Bez względu na preferowane formy pracy, metody czy przyświecające idee, bez względu na miejsce usytuowania przedszkola, czy też uwarunkowania ekonomiczne środowiska współpraca z rodziną, wiara w jej moc i możliwości dają dziecku najlepszy fundament jego rozwoju.

* * *

[1] K. hr. Mieroszowski, Warsztaty familijne. Praca kobiet i dzieci, Wydawnictwo własne, Cieszyn 1909.
[2] J. Tokarski, Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa 1980.
[3] St. Skorupka, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1987.
[4] W. Doroszewski, Słownik języka opolskiego, PWN, Warszawa, T. X, s. 852.
[5] I. Dudzińska, St. Lipina, K. Wlaźnik, Metodyka wychowania w przedszkolu, WSiP, Warszawa 1974.
[6] L. Koczyniewska-Zagórska, T. Nowacki, Z. Wiatrowski, Słownik pedagogiki pracy, Ossolineum, 1986, s.370.
[7] Z. Zaborowski, Trening interpersonalny, Ossolineum, 1985, s.19
[8] Tamże, s. 20.
[9] Tamże, s. 24.
[10] B. Bokus, Nawiązywanie interakcji społecznych przez małe dziecko, Ossolineum, 1984, s.5.

* * *

O autorce:

Magdalena Jan-Ander

Absolwentka Studium Nauczycielskiego i Kolegium w Zgierzu oraz Uniwersytetu Łódzkiego na kierunkuach wychowanie przedszkolne oraz pedagogika wieku dzieciecego. Ponadto terapeuta pedagogiczny. Nauczyciel przedszkola realizujacy swoje zadania z ogromnym zaangażowaniem i pasją a od 2002 r. dyrektor Przedszkola Miejskiego Nr 126 w Łodzi. Autorka metody współpracy przedszkola/szkoły z rodziną jaką są warsztaty zabawowe. Od listopada 2012 r. opiekun merytoryczny w wojwewództwie łódzkim oraz trener w projekcie "Eukacja fundamentalna w przedszkolu". Poza tym osoba poszukująca i otwarta na nowe doświadczenia, nadal podnosząca swoje kwalifikacje i doskonaląca swój warsztat pracy.

Aktualna ocena

Oceń

Podziel się

KOMENTARZE

Aktualnie brak komentarzy. Bądź pierwszy, wyraź swoją opinię

DODAJ KOMENTARZ

Zaloguj się albo Dodaj komentarz jako gość.