Fakt, że czytasz ten tekst, prawdopodobnie oznacza, że jesteś doświadczonym praktykiem e-learningu, który wdrażasz w swoim miejscu pracy – na uniwersytecie lub w innej instytucji. Musisz zatem znać także narzędzia, style pracy i sposoby komunikacji na platformie e-learningowej.

Fakt, że czytasz ten tekst, prawdopodobnie oznacza, że jesteś doświadczonym praktykiem e-learningu, który wdrażasz w swoim miejscu pracy – na uniwersytecie lub w innej instytucji. Musisz zatem znać także narzędzia, style pracy i sposoby komunikacji na platformie e-learningowej. Jednocześnie, eksplorując Internet i obserwując swoich studentów, widzisz, że sposób pracy, uczenia się w sieci oraz komunikacji ulega zmianie. Takie czynniki, jak nowe technologie, z których korzystać można bez żadnych opłat, powszechny dostęp do Internetu oraz informacji, nowe typy interakcji społecznych zapośredniczonych przez media, wymagają zmiany w sposobie, w jaki uczymy się i nauczamy.  Wykorzystanie w e-learningu nowych technologii Sieci 2.0 jest innowacyjnym podejściem do uczenia się. W ciągu ostatnich lat słowo „innowacje” stało się bardzo nośnym terminem. Wiele firm stosuje innowacyjne rozwiązania czy modele biznesowe.

W literaturze przedmiotu dotyczącej kształcenia bardzo często można spotkać się z przykładami innowacyjnych studiów przypadku i najlepszych praktyk, pokazujących sposoby modernizacji procesu kształcenia. Ale w jaki sposób rozumieć innowacje w kontekście uczenia się wspieranego technologią? Co jest, a co już nie jest innowacyjne?

Innowacyjne mogą być technologie, ale także sposoby komunikacji, uczenia się i pracowania. W tym podręczniku innowacją są nowoczesne technologie związane z pojęciem Sieci 2.0, które adaptujemy dla celów kształcenia. Jednak do innowacji niewątpliwie zaliczyć możemy
także uczenie się wspomagane technologią mobilną, interaktywne tablice czy pracę metodą projektów. Nowoczesne oznacza tu dynamiczne, otwarte, ogólnodostępne. Jednak innowacje to nie tylko technologie. To także, a może przede wszystkim, sposób, w jaki wykorzystujemy ich funkcjonalność dla potrzeb uczenia się. Tak właśnie innowacje są rozumiane przez autorów tego podręcznika.  Termin „sieć 2.0” (ang. – Web 2.0), autorstwa Tima O’Reilly (2005), jest wspólnym mianownikiem dla przemian środowiska Internetu ze statycznego „miejsca“ publikacji informacji czy materiałów przez wąskie grono specjalistów w dynamiczne, społeczne środowisko współtworzone przez (teoretycznie) wszystkich użytkowników.

Darmowe, proste w obsłudze, łatwo dostępne i otwarte narzędzia społecznościowe, takie jak: wiki, blogi, sieciowe serwisy zakładek, etc., ułatwiają internautom współpracę oraz wymianę informacji i dzielenie się doświadczeniem.
Siła oprogramowania społecznościowego tkwi w możliwości personalizacji treści, jej przerabiania i łączenia w celu stworzenia przydatnej informacji i zdobycia potrzebnej wiedzy (MacManus, Porter, 2005). W e-learningu można zaobserwować wzrost wykorzystania narzędzi społecznościowych. Rodzi to potrzebę przebudowania środowiska uczenia się online, które obecnie jest zdominowane przez instytucjonalne, zamknięte i statyczne platformy e-learningowe. Dzięki ewolucji sieci, realną alternatywą dla tych systemów jest wykorzystanie społecznych i otwartych narzędzi dla potrzeb kształcenia.
E-learning w edukacji wyższej wymaga zmiany w tradycyjnym paradygmacie uczenia. Z jednej strony jesteśmy świadkami dyskusji na temat dychotomii pomiędzy zamkniętymi, zinstytucjonalizowanymi systemami a otwartym, społecznościowym oprogramowaniem.
Z drugiej strony możemy mówić o dążeniu do indywidualizacji i personalizacji, która skłania edukatorów do rozważenia nowych możliwości, jakie oferuje Sieć 2.0 w kontekście narzędzi wspierających uczenie się i indywidualny rozwój. Jednocześnie pojawia się potrzeba zaprojektowania systemu do zarządzania procesem uczenia się, który umożliwiłby kompatybilność spersonalizowanych systemów i wspierałby osoby uczące się (Paulsen, 2004).

Mając to na uwadze oczywiste jest, że innowacje (jako idea) to nie tylko technologie, ale też sposób na wykorzystanie ich potencjału. Obecnie edukacja na poziomie wyższym kładzie nacisk na indywidualne uczenie się, gdzie uczniowie czy studenci mają niewielką swobodę, ze względu na ograniczenie do społeczności uczących się, i mają raczej nikłe szanse na personalizację procesu kształcenia się. Z drugiej strony uczenie się we współpracy wymaga udziału w społeczności uczącej się, jednak ograniczanie elastyczności dotyczy wyboru miejsca, narzędzia, treści oraz dostępu do materiałów edukacyjnych. Dlatego też
jednym z wyzwań e-learningu w szkolnictwie wyższym jest skoncentrowanie się na promocji personalizacji i odrębności jednostki w społeczności. Paulsen (2003) sugerował, że w środowisku współpracy osoby uczące się zachowują swoją odrębność podczas pracy z innymi. Jest to możliwe, ponieważ osoby zaangażowane we współpracę są dla siebie źródłami informacji, ale nie uzależniają się od siebie nawzajem.

Bez wątpienia nowe technologie wspierają lub nawet ułatwiają uczenie się w duchu konstruktywizmu. Podczas pracy online uczący się zdobywają wiedzę i budują swoje umiejętności w oparciu o działania i wymianę doświadczeń z innymi osobami. Uczeń w środowisku sieciowym publikuje swoje przemyślenia lub profesjonalne porady na blogu, angażujesię we współpracę nad opracowaniem internetowego słownika, encyklopedii lub wiki, dzieli się zdjęciami lub plikami w sieciach typu „peer-to-peer”, jest członkiem przynajmniej jednej sieciowej społeczności. W ten sposób rozwija pewne kluczowe kompetencje niezbędne w społecznym Internecie: umiejętność współpracy, negocjacji, refleksji, konstruktywnej krytyki, selekcji i analizy informacji. Sieć 2.0 nie tylko dostarcza zaawansowanych sposobów wyszukiwania informacji, ale także umożliwia internautom, nawet tym posiadającym
podstawowe umiejetności korzystania z technologii, aktywny udział w sieciach społecznych, procesie publikowania, dzielenia się doświadczeniem i współpracy (Fiedler,Kieslinger 2006). Nowe technologie Sieci 2.0 stwarzają wiele rozwiązań dla wyzwań stojących przed instytucjami szkolnictwa wyższego, zarówno z technicznego, jak i pedagogicznego punktu widzenia.

Obecnie instytucjonalny krajobraz uczelni jest nadal zdominowany przez zamknięte systemy LMS, bez możliwości interoperacyjności. Studenci, przyzwyczajeni do otwartych, dostępnych materiałów czy serwisów, rozczarowują się statycznością systemów instytucjonalnych,
kryteriami bezpieczeństwa i jednostronnością komunikacji. Z kolei edukatorzy poszukują coraz częściej rozwiązań autorskich, wspierających mobilność, współpracę, samodzielność. Rozpowszechnienie technologii open source oraz otwartych narzędzi i usług zmienia technologiczny krajobraz środowiska kształcenia formalnego (Fiedler, 2006). Osobiste narzędzia i usługi, wykorzystywane przez uczących się, stają się realną i atrakcyjną alternatywą dla zamkniętych platform e-learningowych. Zapewnia to elastyczność i niezależność osób, które zdecydują się na wykorzystanie własnych, ulubionych narzędzi i serwisów. Osoby uczące się można scharakteryzować jako nomadów wędrujących między różnymi aplikacjami. W takich rozproszonych środowiskach, w których narzędzia
i usługi są jedynie luźno połączone, osoba ucząca się musi zmierzyć się z nowymi wyzwaniami.

Przed uczestnikami procesu kształcenia (uczniowie i facylitatorzy) pojawia się potrzeba znalezienia i wyboru odpowiednich narzędzi i usług, które pozwolą na personalizację środowiska uczenia się i wsparcie. Jedno podejście do budowania takiej przestrzeni
kształcenia polega na wykorzystaniu zarówno osobistych, jak również instytucjonalnych narzędzi. Pomimo że instytucja dostarcza podstawowych narzędzi i usług, osoby uczące się mogą wybrać dodatkowe systemy. Nowoczesne środowisko e-learningu zapewnia elastyczność
i wolność w podejmowaniu decycji o wyborze oprogramowania, które będzie odpowiadało osobistym potrzebom uczących się. W rozbudowanym środowisku online osoby uczące się występują jako „emigranci” lub „imigranci”, którzy odchodzą lub dołączają do instytucjonalnych środowisk dla osiągnięcia określonych celów (Fiedler, 2006).

Jest oczywiste, że zmiana w kierunku osobistego środowiska uczenia się zakłada restrukturyzację procesu kształcenia. Zmiany nie dotyczą jednak dostosowania środowiska do indywidualnych stylów uczenia się lub zezwolenia na wybór rozmiaru czcionki i koloru tła. Zmiany
te polegają na przekazaniu kontroli nad uczeniem się w ręce ucznia (Downes, 2005).
Mamy nadzieję, że lektura tego podręcznika pomoże ci zastanowić się nad innowacjami i specyfiką innowacyjnego uczenia się i nauczania we własnym kontekście. Stała refleksja nad osobistym rozumieniem innowacji oraz e-learningu będzie przydatna zarówno podczas
czytania kolejnych rozdziałów, jak również później, kiedy zdobytą wiedzę zaczniesz przekładać na praktykę.

BIBLIOGRAFIA
1. Downes, S. (2005): e-Learning 2.0. Wpis na blogu 17 Października 2005. Dostęp: http://www.downes.ca/post/31741 (odczyt: 14 Październik 2008).a
2. Fiedler, S. (2006): Augmented landscapes: supporting cross-cultural collaborative learning through loosely-coupled open source tools and services. ECER 2006, Genewa, Szwajcaria, Wrzesień 2006.
3. Fiedler, S. & Kieslinger, B. (2006): Adapting to Changing Landscapes in Education.Materiały konferencyjne „Microlearning 2006”, Innsbruck, Austria, 8-9 Czerwiec 2006. Dostęp: http://www.icamp.eu/learnmore/publications/ (odczyt: 15 October 2008).
4. MacManus, R. & Porter, J. (2005): Web 2.0 for design: bootstrapping the social web. Dostęp: http://www.digital-web.com/articles/web_2_for_designers (odczyt: 14 Październik 2008).
5. O’Reilly, T. (2005): What Is Web 2.0. Design Patterns and Business Models for the Next Generation of Software. Dostęp:
http://www.oreillynet.com/pub/a/oreilly/tim/news/2005/09/30/what-is-web-20.html
(odczyt: 14 Październik 2008).
6. Paulsen, M. F. (2003): Cooperative freedom: an online education theory.

Licencja: CC-BY-NC
Oryginalnie opublikowane na stronie: http://www.cel.agh.edu.pl/wp-content/uploads/2009/11/handbook-PL-HI.pdf
[Autorzy: Karolina Grodecka, Kai Pata, Terje Väljataga]