Czasem lepiej jest zdefiniować na nowo określone sytuacje i stany rzeczy, aby właściwiej lub dosadniej dotrzeć do ich istoty. Mam nadzieję iż mój słownik „nieco innych pojęć” sprowokuje do refleksji i dyskusji.

Zaczynam od mojego ulubionego hasła:

Trans Szkolny: zagubienie sensu edukacji na rzecz priorytetu dla programów, podręczników, zeszytów i zapisów w dzienniku; zgubienie dziecka i jego potrzeb na rzecz oceniania spełniania niezbyt precyzyjnie określonych standardów; uczeń dowiaduje się iż nie jest wystarczająco dobry, aby spełnić (jakieś?) oczekiwania i (jakoś?) to poprawić.


Bezradność Edukacyjna: sytuacja, kiedy uczeń nie wie co i jak ma robić, aby sprostać oczekiwaniom szkolnym. Najczęściej nie zna owych oczekiwań, albo  nie rozumie, z powodu zbyt ogólnej ich werbalizacji, np. „popraw styl pisania”, „ucz się więcej” itp.

Efekt Mnożnikowy Negatywny: kumulacja niekorzystnych czynników, których działanie wywołuje załamanie się losów szkolnych i/lub życiowych dzieci. Występowanie jednego niekorzystnego czynnika niekoniecznie wywołuje niekorzystne reakcje (zachowania), ale przy ich sumowaniu potencjalne zagrożenie niebezpiecznie wzrasta. Przy zaistnieniu 2 czynników, wzrost zagrożenia staje się czterokrotny, dla 4 czynników – dziesięciokrotny! I tak dalej...

Efekt Mnożnikowy Pozytywny: kumulacja korzystnych czynników, których działanie istotnie wspiera karierę szkolną i życiową dzieci. Występowanie jednego korzystnego czynnika (np. dobre wsparcie domu) już pozytywnie konfiguruje funkcjonowanie dziecka. Kumulacja pozytywnych oddziaływań (np. w wyniku dobrej współpracy domu, szkoły i innych środowisk wychowawczych) uprawdopodobnia i potęguje pozytywne efekty.

Ekologia Rozwiązań i Działań Edukacyjnych: cecha konsekwencji wybieranych decyzji. Efekt myślenia dalekowzrocznego i myślenia dużym formatem, myślenia w kategoriach istotnych korzyści rozwojowych i wartościowych celów z punktu widzenia podmiotu procesu edukacji.

Fiksacje Dydaktyczne i Wychowawcze: reagowanie na problem (o charakterze dydaktycznym lub wychowawczym), stale w ten sam sposób, nawet wobec braku pozytywnych efektów. Niemożliwość wykroczenia poza własne doświadczenia, przekroczenia stereotypu. Efekt słabych umiejętności diagnostyki problemów, braku znajomości zróżnicowanych metod i technik pracy oraz nierefleksyjnego stylu funkcjonowania.

Funkcjonowanie Potoczne: funkcjonowanie przypadkowe, reaktywne, rutynowe. Zajmowanie się powierzchnią, maską zjawisk, przy braku zainteresowania się ich istotą.

Kolizje Map Świata: efekt różnic międzyludzkich wynikających z indywidualnej odmienności w zakresie m.in. wartości, przekonań, zainteresowań, doświadczeń subkulturowych i osobistych. Świat jaki jest każdy widzi... inaczej.

Kolizje Sensoryczne: efekt różnic międzyludzkich wynikających z indywidualnej odmienności w referowaniu świata w mowie lub piśmie, polega na używaniu odmiennego wyrażeń sensorycznych. Zdarzenia świata – w zależności od preferowanego systemu sensorycznego, można: widzieć, słyszeć, czuć lub intelektualizować.  Jedna z ważnych przyczyn nieporozumień między ludźmi.

Krótkowzroczność Pedagogiczna: zaburzenie ostrości widzenia długofalowych efektów procesu edukacji. Podejmowanie działań doraźnych, które stoją w  sprzeczności z werbalizowanymi (czasem bardzo dobitnie) intencjami.

Maski Zjawisk: zachowania zewnętrzne skrywające istotne potrzeby i problemy dziecka (np. dziecko źle się zachowuje, aby tym samym przyciągnąć uwagę nauczyciela bądź rodziców).

Myślenie Dużym Formatem: myślenie pozytywne i kreatywne.

Myślenie Małym Formatem: myślenie negatywne i stereotypowe.

Niemy Świadek Edukacji: uczeń nie zaproszony do udziału w procesie własnej edukacji. Zanurzony w oddziaływania dla niego pełne niewiadomych.

Obiekty Niepewne: uczniowie, którzy w żaden sposób nie poddają się kategoryzacjom teoretycznym.

Perspektywa Żaby: reagowanie tylko na obiekty drażniące pole percepcji z tendencją do ich natychmiastowego likwidowania.

Pedagogiczny Falstart: pojęcie oznaczające sytuację nauczyciela, któremu się nie powiodło na samym początku kariery szkolnej i który w rezultacie tego bardzo szybko z zawodu odchodzi, czy wręcz ucieka. Zjawisko to dotyka zwłaszcza młodych nauczycieli, którzy są bardzo zaangażowani i przejęci rolą dydaktyków i wychowawców, przepełnieni ideałami i świadomością własnej misji, zaś od pierwszych dni pracy w szkole przeżywają ogromny stres i rozczarowanie z powodu rozmijania się teorii z praktyką i bezradnością wobec rzeczywistych zdarzeń.

Pomoc Edukacyjna: profesjonalne doradztwo umożliwiające uczniowi odnoszenie sukcesów szkolnych. Przypomina kompetentną pomoc lekarską, czyli przeprowadzenie  fachowej interwencji i dostarczeni właściwych „leków”, we właściwym czasie i właściwych dawkach. Niekompetentna pomoc (w tradycyjnej szkolnej formule popularne „ucz się więcej”), przypomina zalecenia lekarskie „proszę natychmiast usprawnić stan chorej trzustki”, które świadczyć może o kierowaniu się myśleniem magicznym, niekompetencji, lekceważeniu klienta lub wszystkim tym jednocześnie.

Praca na Konflikcie: charakterystyczny stan funkcjonowania w środowisku pełnym ludzi różniących się między sobą pod względem rozmaitych wymiarów: wartości, wiedzy, zainteresowań, preferencji, opinii, oczekiwań, doświadczeń. 

Procesu Oceniania Otwieranie: pierwszy etap właściwie zaprojektowanej procedury oceniania i kompozycji doświadczeń uczniów. Etap otwierania polega na przedstawieniu uczniowi zasad i sposobu oceniania w sposób precyzyjny i zrozumiały, czyli: kiedy będzie oceniany, co będzie oceniane, w jaki sposób będzie oceniane oraz jak uczeń ma się do tego przygotować.

Procesu Oceniania Zamykanie: ostatni etap właściwie zaprojektowanej procedury oceniania i kompozycji doświadczeń uczniów. Etap zamykania polega na przekazaniu uczniowi informacji zwrotnych o stanie jego wiedzy/umiejętności wraz z wskazówkami, które pomogą mu zrozumieć co się stało i co ewentualnie ma zrobić, aby powiększać swą sprawność intelektualną lub wykonaniową.

Pułapki Myślowe: wnioskowanie powierzchowne, pochopne skróty myślowe, myślenie stereotypowe.

Pusty Garnitur:  bezrefleksyjny, działający stereotypowo nauczyciel, dla którego uczeń i proces edukacyjny sensu stricte znajduje się poza polem jego zainteresowania. Jego obecność w szkole wynika z pozaedukacyjnych powodów.

Refleksyjny Praktyk: rodzaj funkcjonowania, które charakteryzuje wysoka samoświadomość i specyficzne podejście do postulatów teoretycznych. Wiedząc iż teoria rzadko się nakłada na rzeczywistość, refleksyjny praktyk traktuje teorię jako źródło inspiracji do poszukiwania odpowiedzi na wyzwania praktyki. To  osoba, która we właściwy sposób potrafi korzystać ze zdobytej - i stale aktualizowanej,  wiedzy (nie tylko pedagogicznej); refleksji nad własnym doświadczeniem (w tym także użytecznością i zastosowaniem posiadanej wiedzy); intuicji i talentu.  

Rozwój Zawodowy: stałe, świadome poszerzanie pakietu zawodowych kompetencji.

Taktyka Kury: uporczywe powtarzanie nieefektywnych zachowań. Nie wyciąganie wniosków z niepowodzeń – jeżeli między kurą a kupką ziarna postawić siatkę, będzie ona próbowała dotrzeć do ziarna uderzając głową w siatkę, aż do skrajnego wyczerpania.

Talent Pigmaliona: rozpoznanie potrzeb i talentów uczniów i oparcie na nich pracy dydaktycznej i wychowawczej. To klucz do sukcesu, zarówno dla nauczyciela, jak zwłaszcza dla samego ucznia.

Wypalenie Zawodowe: poczucie braku sensu i radości z pracy. Efekt spowodowany brakiem troski o siebie, przeciążeniem organizmu (fizycznym i psychicznym); brakiem troski o swój rozwój zawodowy, poczuciem niekompetencji, bezradności zawodowej; brakiem wsparcia ze strony otoczenia; niewłaściwym wyborem zawodu w niezgodzie z ambicjami i marzeniami.      

Zanik Zawodowy: cofanie się kompetencji zawodowych spowodowane brakiem aktywnej postawy stałego doskonalenia się, aktualizacji wiedzy i umiejętności, czego nikomu nie życzę!