Uwarunkowania przyjmowania przez młodzież i osoby dorosłe narkotyków można podzielić na trzy płaszczyzny: 
 

Zgodnie z przekonaniem, że zasadniczą rolę w powstaniu nałogu od narkotyków odgrywają przede wszystkim czynniki psychologiczne, osoby o określonym typie osobowości, bardziej w porównaniu do pozostałych osób, są narażone na ryzyko popadnięcia w uzależnienie. Do specyficznych cech psychicznych warunkujących powstanie nałogu zalicza się przede wszystkim: nerwowość, brak umiejętności zaspokajania swoich potrzeb, niedojrzałość uczuciową, niewłaściwe postawy, impulsywność, silną potrzebę przeżywania intensywnych doznań.

Osoby posiadające powyższe cechy osobowości charakteryzuje brak konsekwencji w działaniu, niecierpliwość wyrażająca się w szybkiej konieczności zaspokojenia określonych potrzeb, silna potrzeba ciągłej intensyfikacji przeżyć, stała potrzeba wyższych osiągnięć i sukcesów, rozbieżność celów i pragnień. Osoby takie mają problemy w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych oraz w budowaniu stałych relacji partnerskich. Są to często jednostki nadwrażliwe, o słabej psychice, które poprzez narzucanie swojej woli chcą kompensować swoje słabości. Ludzi takich cechuje słaba odporność na niepowodzenia, w chwili niepowodzeń często się poddają, są skłonni do podejmowania zachowań autodestrukcyjnych^[2].

Mechanizm powstawania nałogu od substancji psychoaktywnych tłumaczą koncepcje psychologiczne. Zgodnie z przesłankami natury behawioralnej nałóg stanowi wyuczone zachowanie, które oparte jest na mechanizmach wzmocnień (nagród). Wzmocnieniem dla osoby wykazującej problemy natury osobowościowej może być przynależność do określonej grupy (narkomańskiej) a zatem zaspokojenie potrzeby przynależności. Tym samym u osób takich wykształca się również wrogość do innych subkultur^[3]. 

Koncepcja psychoanalityczna przekonuje, że powodem toksykomanii jest patologia rodzinna w okresie dzieciństwa jednostki. Zwolennicy tej koncepcji doszukując się przyczyn narkomanii sięgają wstecz do oceny stosunków dziecka i matki. W przypadku dzieci, wobec których matki wykazywały postawę odrzucającą zwiększa się ryzyko popadnięcia w dorosłości i w okresie dorastania w uzależnienie. Podobnie jest, gdy matka przejawia wobec dziecka postawę zbyt opiekuńczą. Uzależnienie często wtedy jest wynikiem kompensacji nieprzyjemnych doznań i wyrazem tęsknoty za wsparciem i opieką, w obliczu sytuacji przeciążenia^[4]. 

Kulturowe uwarunkowania narkomanii przede wszystkim sprowadzają się do miejsca środków narkotycznych w życiu człowieka, jakie wskazują im współczesne media. Za sprawą mass mediów człowiek jest przekonywany, że środki odurzające stanowią część ludzkiej egzystencji i stanowią jeden ze skutecznych sposobów przezwyciężania przykrych, codziennych doznań^[5]. Kulturowe uwarunkowania zażywania tego typu środków związane są również z modą. Obecnie, jako towar ekskluzywny, trudny ale możliwy do zdobycia jest wyrazem prestiżu szczególnie w środowisku młodzieżowym. Palenie „trawy”, „zioła”, zażywanie substancji psychoaktywnych przed egzaminem jest częścią określonego stylu życia wyrażającego się w określonej postawie społecznej i zachowaniem. Zażywanie środków narkotycznych o natychmiastowym, stymulującym działaniu stało się częścią kultury popularnej, w której hołduje się wszystko to, co ma przedrostek „Fast”^[6]. 

Społeczne uwarunkowania sięgania po środki narkotyczne mieszczą się w ramach przemian społeczno – gospodarczych. Dzisiejsza rzeczywistość charakteryzuje się burzliwymi zmianami w modelach życia współczesnego człowieka podyktowanymi gospodarką. Ciągłe poczucie zmiany i braku stabilności a także ciągła niepewność przyszłości powoduje powstanie negatywnych zmian osobowościowych rodząc powszechne niezadowolenie, bunt i frustrację. Współczesne pokolenie „zawiedzionych oczekiwań” absolwentów szkół wyższych w środkach odurzających szuka odskoczni od sytuacji, w której się znaleźli. Niemożliwość zaspokojenia ambicji i potrzeby samorealizacji oraz konieczność zarobkowania rodzi deprywację potrzeb. W dobie wielkiego kryzysu, kiedy wiele obietnic ze strony rządu nabrało charakteru czysto iluzjonistycznego szczególnie młodzi ludzi mają poczucie oszukania^[7]. 

W sytuacjach kryzysu, kiedy powszechne niezadowolenie sięga zenitu, ludzie szukają pocieszenia i odskoczni, dlatego nie przypadkowo coraz powszechniej obecny wiek nazywa się czasem, w którym pojawiło się nowe zjawisko: „moda na branie”^[8]. Zjawisko to, przede wszystkim dotyczy młodzieży w okresie adolescencji, szukających akceptacji w zmieniającym się świecie, jednak nie oznacza to, że osoby dorosłe zagrożone bezrobociem i wykluczeniem społecznym nie są narażone na przyjmowanie narkotyków. 

 

 

 

O autorze:
		Justyna Agnieszka Wrzochul-Stawinoga Absolwentka PWSZ w Legnicy oraz Uniwersytetu Zielonogórskiego. Filolog, pedagog, dziennikarz - redaktor. Obszary zainteresowania: pedagogika społeczna, pedagogika resocjalizacyjna, socjologia, media i komunikacja ze szczególnym uwzględnieniem wpływu współczesnych przemian społeczno - gospodarczych na rozwój patologii społecznych oraz mediów na kształtowanie się stylu życia współczesnego społeczeństwa polskiego pod ich wpływem.