www.edukacjaidialog.pl Publikacje Ośrodki Doradztwa Edukacyjnego - pozwólmy naszej młodzieży wybrać...

Ośrodki Doradztwa Edukacyjnego - pozwólmy naszej młodzieży wybrać właściwą drogę życia

Piotr Bińczak, 01 Lipiec 13 Dodaj komentarz Wyślij Drukuj

„Marnowanie życia jest mało pociągającym zajęciem, lecz obudzona świadomość, przypuszczenie, że motorem marnowania jest głupota jest nie do zniesienia.” (L. Tyrmand)

Jak już zdążyłem wspomnieć we wcześniejszym artykule „Czas na świadomą edukację”^[1], ideą stworzenia Ośrodka Doradztwa Edukacyjnego^[2]jest ukazanie uczniom faktycznych możliwości dalszej edukacji będącej efektem ich świadomego wyboru i środkiem prowadzącym do łatwiejszego odnalezienia się na rynku pracy i otaczającej ich rzeczywistości.

Eksperyment nie udał się i co dalej?

Zgodnie z projektem rządowym tj. Rozporządzeniem MENiS z dn. 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w, przedszkolach, szkołach i placówkach, zaczęły sukcesywnie pojawiać się tzw. Szkolne Ośrodki Kariery.

Niestety sposób ich tworzenia oraz sam program realizacji okazał się nieprawidłowo przeanalizowany przez pracowników MENu i na większą skalę nie rozwinęły się, nie odnajdując praktycznego zastosowania w nauczaniu.

Zgodnie z założeniami rozporządzenia, to nauczyciele oraz już zatrudnieni, szkolni psychologowie, mieli pełnić rolę doradców zawodowych.

Nauczyciele jednak niechętnie chcieli obarczać się dodatkowymi godzinami z zajęć doradczych, zaś ich brak kompetencji w tym zakresie wymagałby dodatkowych szkoleń i wielogodzinnych analiz z zakresu rynku pracy oraz przemian gospodarczych.

Tego typu rozwiązanie nasuwa na myśl jedno pytanie: Dlaczego nie zatrudniono profesjonalistów do tego ważnego zadania?

Jeśli nie wiadomo o co chodzi, to można się jedynie domyślać, że głównym powodem była chęć zaoszczędzenia lub odgórny zakaz wzrostu kosztów w kwestii dotyczącej tak banalnej, jak udoskonalanie systemu oświaty w Polsce.

Przecież efektywny system edukacyjny jedynie pomaga w budowaniu lepszej przyszłości...

Krok po kroku... Sposób funkcjonowania ODE

Pomysł zrodził się na podstawie istniejących już, profesjonalnych ośrodków doradczych, ściśle współpracujących z placówkami edukacyjnymi w Finlandii, gdzie świetnie się sprawdzają od wielu lat, wprowadzając dobrze przygotowane i świadome fińskie społeczeństwo w zglobalizowany XXI wiek.

Ośrodek Doradztwa Edukacyjnego (ODE) nie powinien być utożsamiany w żaden sposób z doradztwem zawodowym. Ilekroć podejmowałem rozmowę z dyrekcją danej szkoły na temat utworzenia takiego ośrodka, niemalże wszyscy odpowiadali, że kilka razy w roku szkolnym organizują dla każdej z klas spotkanie z doradcą zawodowym.

Ideą ODE jest permanentna praca z uczniami. Poznawanie ich osobowości, możliwości oraz przekazywanie im w odpowiedni sposób praktycznej wiedzy z zakresu trendów gospodarczych i przemian społecznych.

Badając pomysł wprowadzenia ODE w życie doszedłem do porozumienia z dyrektorem pewnego sandomierskiego liceum. Wspólnie stwierdziliśmy, iż zajęcia z doradcą edukacyjnym mogłyby bez problemu zostać wpisane w grafik szkolnego programu nauczania, a każda klasa mogłaby obligatoryjnie uczestniczyć w tych zajęciach.

Zatem ODE byłby komórką szkolną, zatrudniającą doradcę/psychologa, doradcę/analityka zarówno w obszarach społecznych, jak i ekonomicznych oraz pracownika administracyjnego.

Rola psychologa/doradcy

Do głównych zadań psychologa należałoby prowadzenie zajęć doradczych, spotkań indywidualnych z uczniami, przeprowadzanie testów osobowościowych oraz grupowych w różnych konfiguracjach ilościowo – jakościowych z zastosowaniem profesjonalnych i sprawdzonych już metod, np. J.L. Hollanda

Na podstawie wyników sporządzałby portret osobowościowy uwzględniając charakter i intelekt, wyodrębniając silne i słabe strony, dzięki czemu podczas indywidualnych spotkań po odbytej rozmowie i zapoznaniu się z wewnętrznymi potrzebami (samorealizacji, zawodowymi, psychicznymi, itp.), przekazywałby uczniom niezbędne wskazówki (nie sugestie) pomagające w poznaniu siebie samego.

Podczas zajęć dydaktycznych doradca/psycholog, na podstawie wcześniej przygotowanych konspektów i wprowadzanych podczas zajęć modeli, poznawałby poszczególnych uczniów jako część grupy (nie tylko jednostki), ich umiejętność adaptacji oraz radzenia sobie z różnymi sytuacjami społecznymi (wewnątrzgrupowymi).

Na podstawie prowadzonych symulacji psychologicznych poznawałby indywidualne możliwości każdego z uczniów, jak również zalety i wady ich pracy w grupach z uwzględnieniem poszczególnych osobowości w połączeniu z innymi.

Dzięki tym symulacjom łatwiej byłoby sporządzić obiektywny i całościowy obraz osobowościowy danego ucznia, wyodrębnić jego cechy charakteru i zdolności, które mógłby wykorzystać w przyszłości.

Rola analityka/doradcy

Analityk prowadzący badania gospodarczo - społeczne, opierając się na bieżących wydarzeniach i trendach w wymiarze zarówno globalnym (Europa, Świat), jak i lokalnym (miasto, gmina, powiat, województwo, kraj), sporządzałby raporty, (oraz korzystał z gotowych) na podstawie których przekazywałby uczniom praktyczną wiedzę z zakresu gospodarki i przemian społecznych.

Program ODE

I. Stały monitoring rynku pracy i edukacji.

ciągła aktualizacja i zbieranie szczegółowych informacji na temat średniego i wyższego szkolnictwa w Polsce, np.
śledzenie aktualnych transformacji gospodarczych i trendów na rynku pracy w regionie, na terenie całego kraju i w państwach UE
analiza zebranych danych pod kątem praktycznego poradnictwa dla uczniów (na bieżąco, realizacji projektu rozpocznie się z zebranymi i przeanalizowanymi danymi na stan dzisiejszy).
prowadzenie zajęć i warsztatów doradczych

Produkt: informatory dla uczniów i rodziców - koordynator/psycholog

II. Doradztwo edukacyjno – zawodowe.

pomoc w określeniu preferencji edukacyjnych i zawodowych z uwagi na portret osobowościowy – na podstawie testów psychologicznych, za pomocą m.in. kwestionariusza typów osobowości J.L. Hollanda (od momentu pierwszych zajęć doradczych i w trakcie spotkań ind.)
prowadzenie zajęć z doradztwa edukacyjnego obejmujących przekaz wiedzy o możliwościach kształcenia się, np.: na kierunkach i specjalizacjach oferowanych przez uczelnię, stawianych wymaganiach, pomocy finansowej, programach praktyk itp.(od momentu rozpoczęcia realizacji projektu)
szkoła średnia – matura – studia (rodzaje przedmiotów, ich opis oraz analiza ich przydatności z punktu widzenia pracodawcy)
przygotowanie Informatorów edukacyjno – zawodowych Szkoła średnia – matura – studia - praca (rodzaje przedmiotów, ich opis oraz analiza ich przydatności z punktu widzenia pracodawcy)
polski rynek pracy wobec młodych „specjalistów” (absolwenci) z wyższych uczelni – przekazanie wiedzy odnośnie faktycznej sytuacji na rynku pracy wobec studentów kształconych na uczelniach wyższych. Te zajęcia powinny uzmysłowić młodemu człowiekowi, jakie są gospodarcze realia w naszym kraju, ukazać wielowymiarowość studiowania pod kątem użyteczności zawodowej oraz zaspokojenia zainteresowań – podobne zajęcia można zorganizować pod kątem innych państw z UE
konspekty i scenariusze zajęć z zakresu orientacji i poradnictwa zawodowego (część materiałów byłaby gotowa przed rozpoczęciem realizacji projektu, reszta byłaby przygotowywana na bieżąco)
zajęcia z interpretacji prawa oświatowego, zapoznanie z prawami i obowiązkami ucznia/studenta oraz praktycznymi aspektami wdrażania reformy programowej
wsparcie rozwoju zawodowego i umiejętności poszukiwania pracy pojedynczych osób (organizowane spotkań indywidualnych od momentu realizacji projektu)
warsztaty indywidualne mające na celu sprawdzenie możliwości i preferencji zawodowych
zajęcia prowadzącej do sporządzenia swojego „portfolio” składające się z jego/jej osobistych wartości, celów, umiejętności, typu osobowości oraz pomysłów na działania, które doprowadzą do zrealizowania wyznaczonych celów
dyskusje z rodzicami i dyrekcją szkolną pod kątem uświadamiania i wyjaśniania potrzeby doradczej w aspekcie edukacyjno – zawodowym (od momentu rozpoczęcia realizacji projektu)
przygotowanie informatorów dla rodziców uczniów/uczennic w ramach podnoszenia ich świadomości
konsultacje z przedstawicielami instytucji edukacyjnych oraz biznesowych w zakresie programów, wymagań, zasad odbywania praktyk itp. Produkt:

III. Promocja indywidualnych predyspozycji z uwzględnieniem płci

zajęcia tłumaczące potrzebę wyzbycia się nieprawdziwego przeświadczenia o podziale profesji i kierunków studiów ze względu na płeć

Sposobem na zaliczenie byłaby jedynie obecność ucznia.

Cele powyższych zadań:

Przekazanie wiedzy na temat trendów gospodarczych i transformacji społecznych
Przełamywanie wśród uczniów segregacji płciowej na rynku pracy
Przygotowywanie młodzieży do radzenia sobie w sytuacjach trudnych związanych z dalszym kształceniem, bezrobociem, adaptacją do nowych warunków pracy lub koniecznością przekwalifikowania się
Umożliwienie uczniom i uczennicom rozpoznania ich indywidualnych preferencji osobowościowych oraz predyspozycji intelektualnych

Analityk/doradca przy stałej współpracy z psychologiem/doradcą wyjaśniałby zależności zachodzące pomiędzy wszelkimi zjawiskami natury gospodarczo – polityczno - społecznej, np.: wolnym rynkiem, przepływem informacji, tworzeniem i pomnażaniem majątku, systemem monetarnym, współpracą międzynarodową, rozwojem technologicznym, a ich wywieraniem realnego wpływu na zachowania i kierunek rozwoju (bądź niedorozwoju) społeczeństwa i jednostki, zdobywanie przez nich się ich wiedzy, tworzenia się świadomości.

Informowałby również o potencjalnych możliwościach rozwoju zawodowego, możliwościach zmian koniunkturalnych oraz wypływających z nich zagrożeniach i szansach.

Jak sprawdzić efektywność realizacji założeń ODE?

Uzyskanie powyższych rezultatów realizowanego projektu doradczego byłoby podstawą do osiągnięcia zamierzonych celów przedsięwzięcia.

Rezultaty twarde związane z uczestnictwem w poszczególnych spotkaniach i zajęciach będą mierzone poprzez prowadzenie listy obecności uczniów.

Ocena osiągnięcia rezultatów miękkich byłaby możliwa dzięki analizie porównawczej poziomu wiedzy uczniów „na wejściu” i pod koniec projektu. Ewaluacja ex-ante, mid-term oraz ex-post byłaby dokonywana przez przeprowadzenie testów z wiedzy o predyspozycjach uczniów/uczennic, oraz na tematy dotyczące możliwości dalszego kształcenia się oraz ogólnie-pojęte aspekty edukacyjno – zawodowe z uwzględnieniem transformacji ekonomiczno – społecznych i potrzeb rynku pracy.

Regularnie przeprowadzona ankieta wśród uczniów, dotycząca jakości prowadzonych zajęć doradczych również byłaby wskazówką, co można by ewentualnie w trakcie prowadzenia i rozwijania ODE usprawnić.

Oczywiście efekty realizacji projektu cechowałaby długofalowość.

Lepsze rozpoznanie własnych umiejętności i zainteresowań, a także zwrócenie uwagi na to, że zgodność pomiędzy wyznawanymi wartościami i osobowością człowieka, a wykonywanym przez niego zawodem przekłada się na satysfakcję i spełnienie w życiu zawodowym, pomogłoby uczniom uniknąć wielu błędnych decyzji i frustracji związanej z wykonywaniem nielubianego zawodu lub studiowaniem nieodpowiednio (w sposób intuicyjny i emocjonalny) dobranego kierunku studiów.

Ponadto uświadomienie młodzieży roli doświadczenia zawodowego oraz przedstawienie sposobów na zdobycie go, pozwoliłoby jej zwiększyć w przyszłości szansę na znalezienie pracy i uniknąć sytuacji, kiedy to wielu młodych ludzi kończących szkoły lub uczelnie wyższe, napotykają szereg problemów związanych ze znalezieniem zatrudnienia.

Takie działania powinny również pomóc w budowie i przybliżeniu się do modelu społeczeństwa obywatelskiego, gdyż zajęcia doradcze zawierałyby elementy wychowawcze z zakresu edukacji globalnej^[3], co odpowiada potrzebom Strategii Rozwoju Społecznego i Gospodarczego w Polsce.

Dobrym przykładem tłumaczącym sposób wyjaśniania zjawisk podczas zajęć doradczych, opierając się na analizie przyczynowo – skutkowej, może być kazus otwarcia się polskiego rynku na świat. Na podstawie czego możemy łatwo ustalić, co jako społeczeństwo zyskaliśmy i straciliśmy? Jak zmiany ustrojowe z początku lat 90 tych XX wieku oraz późniejsze rządy wpłynęły na naszą kondycję społeczną i gospodarczą?

Szukając odpowiedzi na powyższe pytania możemy opierać się na sporządzonych raportach i publikacjach krajowych i zagranicznych, obserwacjach, na własnych badaniach i doświadczeniach.

Aby w pełni odpowiedzieć na pytanie, jak zmieniło się życie w Polsce w obszarach zarówno relacji społecznych, jak i i życia konsumpcyjnego powinniśmy uwzględnić wszelkie elementy mogące mieć wpływ na przemiany, np.:

w jaki sposób i dlaczego kapitalizm w Polsce przybrał dzisiejszą formę?
jak i czy trafnie MEN reaguje na niezadowolenie Polaków podczas udoskonalania Systemu Oświaty?
dlaczego w Polsce jest tak duże bezrobocie?
co wpłynęło na pogorszenie się poziomu nauczania i jaki to ma wpływ na dalsze losy polskiego obywatela?
jakie profesje i dlaczego cieszą się największym zainteresowaniem ze względu na wysokość zarobków lub atmosferę w pracy.
dlaczego realna średnia pensja w Polsce wynosi jest poniżej 2 tys. zł netto?
dlaczego tak wielu Polaków wyjechało szukać pracy poza granicami swego kraju?
dlaczego Kościół katolicki jest wciąż wywiera naciski na grupy polityczne w państwie świeckim?
czy Polacy znają pełnię swoich praw demokratycznych, a jeśli tak, to dlaczego z nich nie korzystają?
etc.

Takich pytań i przypadków są tysiące i każdy z nich można rozbić na atomy, aby przeprowadzić trafną analizę, z której wynika, jakie czynniki miały realny wpływ na postawioną na początku tezę.

Czy zatem ODE okazałby się trafnym projektem w szkolnictwie?

Na podstawie powyższej charakterystyki widzimy, że ODE pełniłby raczej rolę przewodnika, a nie bezproduktywnego kaznodziei.

Sam pomysł został poparty przez specjalistów zarówno nauk społecznych z PANu, jak również przez osoby ze środowisk biznesowych oraz placówek edukacyjnych.^[4]

Największą przeszkodą jest brak funduszy na sfinansowanie takiego przedsięwzięcia, nawet na niewielką skalę (np. w jednej, czy dwóch szkołach) w ramach sprawdzenia jego przydatności.

Można się starać o dofinansowanie z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, jednakże nie ma pewności, że wniosek otrzyma pozytywną ocenę od komisji oceniającej, która bierze pod uwagę głównie względy formalne opracowane przez pracowników Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.

Startując do konkursu przedstawiamy jedynie kolejny pomysł, który nie jest w sposób profesjonalny i świadomy oceniany pod kątem możliwości poprawienia sytuacji społecznej i gospodarczej naszego kraju.

Wiem o tym, gdyż w porozumieniu z dyrekcjami dwóch liceów startowałem już do tego konkursu, niestety bez powodzenia.

Tego typu udoskonalenie naszego systemu oświaty powinno posiadać stałe dofinansowanie ze skarbu Państwa, gdyż jest to jeden z kluczowych elementów do poprawienia się sytuacji w Polsce.

***

[1] źródło: http://www.edukacjaidialog.pl/publikacje/czas_na_swiadoma_edukacje,418.html

[2] Nazwa proponowana przez autora

[3] Edukacja Globalna – klucz do zrozumienia i akceptacji, Piotr Bińczak, źródło: http://www.piotrbinczak.blogspot.de/2013/06/edukacja-klucz-do-wolnosci-cz6.html

[4] źródło: http://www.edukacjaidialog.pl/publikacje/czas_na_swiadoma_edukacje,418.html

O autorze:
		Piotr Bińczak Absolwent Akademii im. Leona Koźmińskiego w Warszawie oraz podyplomowych studiów Szkoły Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Obszary zainteresowania: szeroko pojęte działania edukacyjne sprzyjające wyzwalaniu indywidualnej kreatywności i odpowiedzialności, życie społeczne i możliwości usprawnień organizacyjnych, rekonstrukcja historyczna. Autor projektu zakładającego utworzenie w szkołach średnich doradczych ośrodków edukacyjnych.