Obecnie coraz częściej w ramach edukacji szkolnej,
programów nauczania i szeroko pojętej oświaty poruszana jest kwestia
edukacji wielokulturowej, która jest rozumiana w rożny sposób przez
agendy rządowe, dydaktyków, nauczycieli, animatorów społeczno –
kulturowych, jak również przez osoby, których bezpośrednio dotyczy.

Na użytek tego artykułu przyjmuję następującą definicję edukacji
wielokulturowej. Jest to „proces oświatowo-wychowawczy, którego celem
jest kształtowanie rozumienia odmienności kulturowych – od subkultur we
własnej społeczności począwszy, aż po kultury odległych przestrzennie
społeczeństw – oraz przygotowanie dialogowych interakcji z
przedstawicielami innych kultur. Prowadzić to ma, drogą krytycznej
refleksji, ku wzmocnieniu własnej tożsamości kulturowej”.[1]

Warto zwrócić uwagę na to,
że najważniejszymi celami edukacji wielokulturowej są:

1.
Przeciwdziałanie i sprzeciw wobec takich zjawisk społecznych jak rasizm,
przesąd, dyskryminacja,

2. Podkreślenie znaczenia kontaktu
wielokulturowego, który będzie promował pluralizm kulturowy w miejsce
segregacji i asymilacji kulturowej,

3. Bezstronność wobec
uczniów, którzy pochodzą z innego kraju, należą do mniejszości
narodowych lub są dziećmi uchodźców.

4. Równe możliwości
edukacyjne dla wszystkich dzieci,

5. Podkreślenie procesu
stawania się „obywatelem świata”, w trakcie którego człowiek rozwija
zachowania wielokulturowe, do których możemy zaliczyć: nastawienie na
dialog społeczny, samodzielne zdobywanie wiedzy i jej kreatywne
wykorzystywanie, zdolność widzenia własnych działań w szerszej
perspektywie.

Jednak żeby te cele wdrożyć do edukacji,
a następnie je osiągnąć, konieczne jest przekształcenie całego systemu i
środowiska edukacyjnego w zakresie strategii nauczania, zachowania
uczniów i nauczycieli, oczekiwań wobec uczniów, ich rodzin, społeczności
lokalnych. Coraz częściej podkreśla się, iż w szkołach istnieje tzw.
„program ukryty”, który według wielu pedagogów jest określany jako
informacje, które nie stanowią formalną część życiorysu ucznia, ale w
silny sposób na niego wpływa. Informacje te mają bardzo solne
oddziaływanie, mimo że nie są niezgodne z oficjalną polityką szkoły.
Przykładem mogą być deklaracje szkół związane z równym traktowaniem
uczniów, a w rzeczywistości bardzo często przyczyniają się do
podtrzymywania czy odtwarzania podziału na klasy społeczne. Środowisko
wielu szkół jest nieodpowiednie dla wielu uczniów ze względu na różnego
typu formy dyskryminacji, podziały na grupy społeczne czy coraz częściej
występujący rasizm.

Odnosi się to zwłaszcza do uczniów, którzy
posługują się językiem nieobowiązującym w danym kraju, gdzie
przebywają. Obecne programy nauczania nie dają im możliwości uzyskania
podobnych wyników w porównaniu do ich rówieśników, będących obywatelami
danego kraju. Wynika to z wielu przyczyn do których możemy zaliczyć:
brak zainteresowania przez nauczycieli osiągnięciami szkolnymi uczniów
pochodzących z innej kultury, samo nauczanie koncentruje się głównie na
nauce gramatyki niż na nauczaniu kompleksowym, dzieci nie mają dostępu
do tego samego poziomu wykształcenia, nie uzyskują tych samych
wiadomości w języku ojczystym, co dzieci posługujące się językiem
obowiązującym w danym kraju.

Do skutecznego rozwoju pluralizmu
kulturowego są potrzebne podstawowe warunki takie jak:

1.
Środowisko nauczania, które w pozytywny sposób będzie wpływać na
interakcje między szkołą a uczniami i ich rodzicami,

2.
Pozytywne oczekiwania nauczycieli wobec uczniów i władz szkoły,

3.
Program nauczania uwzględniający kulturę uczniów ze wszystkich
grup społecznych i kulturowych, a nie wyłącznie kultury dominującej w
danym kraju.