www.edukacjaidialog.pl Mój profil Blogi Szkolne stereotypy - prawdy i mity!

Szkolne stereotypy - prawdy i mity!

Stereotypy są nieodłącznym elementem figurującym w każdej kulturze świata i dotykają każdej dziedziny naszego życia – w tym także edukacji. Dzięki nim łatwiej przychodzi nam ocena innych osób, w opaciu o nie można wypracować bądź wynegocjować adekwatne postawy. Pełnią również funkcje destruktywne – o najważniejszych szkolnych stereotypach i ich konsekwencjach w poniższym artykule.

Co to jest stereotyp?

Według słowników i encyklopedii, jest to uogólniony i przyjęty w środowisku pogląd na temat określonej osoby, grupy społecznej, zachowań, stosunków międzyludzkich na podstawie niepełnych bądź nieprawdziwych informacji na ten temat, utrwalony przez tradycję i nad wyraz ciężki do wykorzenienia z powszechnej świadomości. Nie wymagają racjonalnego uzasadnienia ani wsparcia naukowego; po prostu istnieją, mniej lub bardziej szkodliwe dla poszczególnych grup czy jednostek. Jak są utrwalane te dotyczące nauki? W pismach naukowych, publikacjach, a potem przekazywane w procesie nauczania.

Kij i marchewka

zdjęcie: uk.askmen.com

Pierwszy z koronnych stereotypów zakorzenionych w kręgu edukacji. Od zarania dziejów i czasów pierwszej „szkoły” w państwie Sumerów, było to miejsce dla niepokornych sprawiających problemy młodych wyrosktów. Od tamtej pory szkoła jest postrzegana jako miejsce przymusowego tępienia zadziornych charakterów, kształtowania osobowości absolutnie pustej (tabula raza) na zasadzie „ja, nauczyciel wiem wszystko, a ty, uczniu o pustej głowie, słuchaj uważnie i ucz się pilnie, aby wypełniła się ona doskonałą wiedzą”. Dzieci szybko orientują się, że jedną z priorytetowych rzeczy, jakie szkoła od nich wymaga, to bycie grzecznym, pokornym i przede wszystkim – posłusznym. Jednak czy gdyby wszyscy byli grzeczni i pokorni, dochowalibyśmy się geniuszy? Ilu niepokornych młodych-gniewnych osiągnęło niesamowite sukcesy właśnie dzięki swojemu buntowi?

Człowiek oświecony

zdjęcie: sbrownehr.com

Kolejny stereotyp głosi, że wiedza jest absolutnie najważniejszym składnikiem wykształcenia. W imię tej reguły przyjęto zasadę, że im więcej materiału programowego zostanie przerobionego, tym lepiej dla ucznia i całego narodu. Dlatego młody człowiek uczy się przez kilkanaście lat rzeczy mniej lub bardziej (a często nawet wcale) potrzebnych rzeczy, zapominając je po dłuższym okresie niepowtarzania zupełnie. W efekcie uczeń zna mnóstwo rozwinięć zdania „wiem, że..”, natomiast kompletnie gubi się, a jego wiedza drastycznie spada, kiedy ma bogato rozwinąć pojęcie „wiem, jak..”. Kształci się osoby, które dużo wiedzą, ale nijak potrafią zastosować tą wiedzę w praktyce. Współczesnej edukacji potrzeba rozwijania postawy badawczej, skłaniającej i zmuszającej do autonomicznego myślenia oraz analizy.

Wojna w edukacji

zdjęcie: en.wikipedia.org

Nie wiadomo, co leży u podstaw tego stereotypu, jednak relacje uczniowie – nauczyciel często przypominają poligon wojskowy, gdzie na jednej płaszczyźnie funcjonują dwie zwalczające się strony. Nad wszystkim wisi surowy regulamin kar, nakazów, zakazów i zasad wszelkich, regulujących to wojskowe życie. Nauczyciel, mając ręce związane ściśle ograniczonymi możliwościami pedagogicznymi, wyładowuje swoje frustracje na uczniach, którzy automatycznie stawiają opór. Dlatego z jednej strony stoi jednostkowy autorytet, tradycja i prawo, a z drugiej liczebna przewaga buzujących charakterów i nowych strategii. W praktyce wygląda to tak, że zachowania tych drugich ustawiane są pod kątem nauczyciela – jedni starają się przypodobać dostosowując do jego indywidualnych upodobań, inni otwarcie prowadzą regularne bitwy, jeszcze inni biernie obserwują i dają się ponieść fali. Dlaczego stanowi to problem? Ponieważ uniemożliwia proces porozumienia. A póki nie zostanie osiągnięty poziom przynajmniej zdystansowanego szacunku i zrozumienia funkcji uczącego, niemożliwe będzie praktyczne nauczanie oparte o autonomiczne i kreatywne myślenie młodego pokolenia.

Dzbanek i kubek

zdjęcie: www.megalithantiques.com

Każdy dobrze zna powiedzenie, że „do pustego to nawet Salomon nie naleje”. Podobnie jest z niniejszym stereotypem; nauczyciel przysłowiowo wlewa do umysłu (oczywiście pustego) ucznia wiedzę, ponieważ on sam jest źródłem, które wie wszystko. Tymczasem czasy, w których żyjemy, wywołało zjawisko, w którego efekcie mamy do czynienia z coraz szerszą na skalę społeczeństwa zadziwiającą wiedzą młodego pokolenia, które niejednokrotnie może zadziwić nauczycieli (i nie tylko). Wyplewienie tego stereotypu bądź uwrażliwienie na jego nieaktualność jest o tyle konieczne, że w przeciwnym razie zdolny uczeń zostanie zamknięty w świadomości, że nie ma prawa wiedzieć więcej niż jego nauczyciel.

Dlaczego tak trudno się ich wyzbyć?

Stereotypy istnieją tak długo, jak stąpa po świecie człowiek. Ich siła polega na tym, że zapewniają poczucie bezpieczeństwa, grupowo przypisując definicję i zrozumiałe wyjaśnienie dla czegoś, co dotąd wydawało się obce bądź właśnie niezrozumiałe. Najstraszniejsze jest to, czego nie znamy – i jest to bardzo prawdziwe powiedzenie. Utrwalany stereotyp jest tym silniejszy, że wpływa decyzyjnie na działanie człowieka. W sytuacji, kiedy stoimy pod przysłowiową ścianą i nie mamy czasu na zasanowienie nad nową i nieznaną sytuacją, w 90% przypadków pokierujemy się tym, co już znamy i wiemy, więc także stereotypami. Ponadto kształtują one profil społeczeństwa i społeczną świadomość. Są odporne na wszelkie zmiany, dlatego jakakolwiek próba negacji ich prawdziwości spotyka niespodziewany opór.

Jak sobie z nimi radzić? Po prostu używać trzeźwego myślenia. I uśmiechać się – bo tak naprawdę nie ma się czego obawiać, dopóki racjonalnie podchodzimy do tematu. Warto zdawać sobie sprawę z tego, czym stereotypy są i o czym mówią, ale też zastanowić się nad ich przyczyną i czy faktycznie mają wspólny mianownik z sytuacjami spotykanymi na naszej drodze.

Podziel się

KOMENTARZE

Aktualnie brak komentarzy. Bądź pierwszy, wyraź swoją opinię

DODAJ KOMENTARZ

Zaloguj się albo Dodaj komentarz jako gość.