Problem "parasola licencyjnego" i swobody korzystania z treści w edukacji - analiza

Katarzyna Rybicka, 04 Czerwiec 15

Dystrybutorzy filmów i organizacje zbiorowego zarządzania wyjątek edukacyjny w prawie autorskim interpretują bardzo wąsko. O ile zatem wyświetlenie filmu na lekcji jest możliwe bezpłatnie jako realizacja celu dydaktycznego, to już jego odtworzenie w świetlicy czy bibliotece poza zakończeniu zajęć szkolnych służy w ich opinii "rozrywce uczniów" i konieczna do tego jest zgoda podmiotu praw autorskich w formie stosownej umowy licencyjnej.
 

Natomiast jak wynika z ustawy o systemie oświaty szkoła zapewnia nie tylko edukację i rozwój uczniów w ramach zajęć lekcyjnych, ale także "warunki do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie aktywności społecznej i umiejętności spędzania czasu wolnego" (art. 1 pkt 15 uso). W praktyce im bardziej kreatywne działania nauczycieli, tym trudniej rozstrzygnąć, czy spełniają one cechy celu dydaktycznego, który nie jest w ustawie zdefiniowany.

Ramy prawne, w których funkcjonują szkoły, są na tyle niejasne, że nauczyciele i szkoły mogą być narażeni na dodatkowe opłaty, lub nawet roszczenia i groźby postępowań sądowych. Koszt licencji zwanej Parasolem Licencyjnym ® waha się od około 700 zł za pojedynczy pokaz do nawet 4 tysięcy opłaty ryczałtowej za cały rok. Takie opłaty, w skali kraju, mogą oznaczać koszt dla budżetu na poziomie nawet kilkudziesięciu milionów złotych.

Obecna nowelizacja prawa autorskiego nie zapowiada rozwiązania tego problemu. Zakres dozwolonego użytku przewidziany w art. 27 PrAut pomimo możliwości, które daje prawo unijne nie został rozszerzony. Nowa forma dozwolonego użytku wprowadzona w art. 31 PrAut dotyczy jedynie "imprez szkolnych i akademickich", natomiast zajęcia pozaszkolne na świetlicy trudno zaliczyć do tej kategorii.

Dlatego jedynym rozwiązaniem jest zagwarantowanie w trwającej nowelizacji prawa autorskiego pewności, że wszelkie działania w szkole objęte są dozwolonym użytkiem edukacyjnym, niezależnie czy odbywa się w ramach lekcji, czy poza nią. Jest to szczególnie istotne w odniesieniu do cyfryzacji polskiej szkoły i promowaniu nowych, alternatywnych form kształcenia.

Poniżej publikujemy trzecią część analizy dotyczącej nowelizacji przepisów dozwolonego użytku edukacyjnego, której poprzednie części dotyczą polskich przepisów dozwolonego użytku edukacyjnego w kontekście przepisów międzynarodowych i europejskich oraz trwającej nowelizacji w zakresie art. 27 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.


Pobierz analizę [PDF]

* * *

O autorce:
		Katarzyna Rybicka Prawnik, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalizuje się w prawie autorskim. W Centrum Cyfrowe Projekt:Polska zajmuje się projektami dotyczącymi reformy prawa autorskiego oraz otwartością w publicznych instytucjach kultury. Współpracuje z Małopolskim Instytutem Kultury w ramach projektu Wirtualne Muzea Małopolski. Działa na rzecz promowania idei Open Access wśród studentów.
Tekst dostępny na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Centrum Cyfrowe Projekt: Polska.