Kryzys szkolnictwa zawodowego sprowadza się do podstawowego problemu: niedostosowania kształcenia do potrzeb rynku i oczekiwań pracodawców. Jednak za tym ogólnikiem stoi szereg istotnych problemów, które wspólnie „pracują” na niewydolność nauczania zawodowego w Polsce. Świadczą o tym wypowiedzi nadesłane z różnych środowisk.

Próbując odpowiedzieć na pytania dotyczące prognoz na rozwój szkolnictwa  zawodowego i szukając recept na poprawienie jego obecnej kondycji, wspólnie z redakcją wydawnictwa Mistrz Branży (artykuł pierwotnie ukazał się w lipcowym numerze miesięcznika Mistrz Branży - przyp. red.) zaprosiłem do debaty osoby i instytucje, których tematyka ta bezpośrednio dotyczy.

 

W gronie opiniodawców znaleźli się: 

 

Zapraszam do zapoznania się z opiniami: przedsiębiorcy, nauczyciela, ucznia, dyrektor szkoły zawodowej oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej.

 

 

***

 

Więcej praktyk dla młodych

 

 

***

 

 

Szkoła zawodowa to szkoła nowoczesna

 

 

***

 

Halina Peta - dyrektor Zespołu Szkół Zawodowych Rzemiosła w Inowrocławiu.

Nasza szkoła powstała w 2011 r. z inicjatywy Cechu Rzemiosł Różnych w Inowrocławiu. Obecnie liczy 250 uczniów uczących się w 9 oddziałach. Uczymy w systemie: 1 tydzień nauki w szkole, 1 tydzień praktyki zawodowej u pracodawców. Staramy się dotrzeć do gimnazjalistów poprzez różne formy działania. Mają one głównie na celu przedstawienie atrakcyjności zawodów potrzebnych na lokalnym rynku pracy. Jednym z nich jest piekarz.

W bieżącym roku szkolnym mieliśmy uroczystość nadania szkole imienia Rzemieślników Kujawskich. Przyjęliśmy zasadę, że każdy rok jest poświęcony innej branży i obecnie mamy Rok Piekarzy i Cukierników. Zastanawiając się, jak zachęcić młodzież do tego zawodu, zorganizowaliśmy otwarte dla wszystkich, plenerowe warsztaty pieczenia chleba, które cieszyły się wielkim zainteresowaniem. Było to jednak działanie jednorazowe. Mając na uwadze potrzebę większego propagowania tego zawodu, zaczęłam szukać pomysłu w Internecie i tak trafiłam na Małą Akademię Mistrzostwa Zawodowego. Byłam zaskoczona pomysłowością, innowacyjnością i wielokierunkowością działań Szymona Konkola. Akademia daje możliwość i szansę dotarcia do wszystkich grup wiekowych, a przez to wzbudza zainteresowanie tą grupą zawodów. Idea Akademii wplata się w działania, które już podejmujemy w naszej szkole. MAMZ skierowane jest głównie do branży cukierniczo-piekarniczej. My chcielibyśmy poszerzyć to w naszej szkole o kolejne branże. „Burza mózgów” w naszej szkole trwa i mam nadzieję, że przyniesie oczekiwane efekty.

Uroczyste otwarcie naszej Małej Akademii Mistrzostwa Zawodowego mamy zamiar połączyć z obchodami Ogólnopolskiego Tygodnia Kariery, organizowanego przez działający w naszej szkole Szkolny Ośrodek Kariery.

Szanowny panie Szymonie, dziękuję za pomysł i dodanie „wiatru w żagle.”

 

Wracając do artykułu, niektóre postulaty w nim poruszone w pewien sposób są realizowane w naszej szkole. Chcąc podnieść atrakcyjność istniejących już zawodów, zaczęłyśmy razem z moim zastępcą Jadwigą Pacholską szukać pomysłów, jak w innowacyjny sposób zachęcić młodzież do wyboru określonych zawodów. Jednym z nich jest wprowadzany od nowego roku zawód kucharza ze specjalnością kuchni regionalnej. W tym celu napisałyśmy projekt na warsztaty pt. „Gęsina – kujawsko-pomorski rarytas w potrawach i przetworach”, w których udział brali uczniowie gimnazjum, chętni uczniowie z naszej szkoły, a także przyszli pracodawcy. Każdy z uczestników otrzymał certyfikat uczestnictwa. Obecnie napisałyśmy kolejny projekt na warsztaty w październiku pt. „Dary jesieni – wykorzystanie regionalnych produktów w gospodarstwie agroturystycznym i gastronomii z zastosowaniem metody carvingu”. Wspólną cechą tych warsztatów są te same grupy odbiorców, zawarte w idei MAMZ lekcje z Mistrzem, zapoznanie się z nowoczesnymi trendami i technologiami w danej dziedzinie oraz certyfikat potwierdzający nabycie danych umiejętności. Jest to więc pewne odniesienie do 5. postulatu autora.

Sieć partnerskich placówek kształcenia zawodowego jest to bardzo dobra idea, częściowo zapewne realizowana poprzez liczne konkursy organizowane przez szkoły, cechy i izby rzemieślnicze. W czerwcu br. byłam na 3-dniowej konferencji w Paryżu na podsumowaniu projektu „Euro Apprenticeship”, który ma skutecznie zwiększyć zaangażowanie w działania na rzecz mobilności młodocianych. W ramach projektu powstaje sieć kontaktów oraz internetowa platforma współdziałania. Na stronach www.euroapprenticeship.eu można znaleźć informacje o systemach edukacji zawodowej w innych krajach UE, ciekawe prezentacje i filmy. Nasza szkoła jako członek sieci Euro Apprenticeship w Polsce będzie brała udział w kolejnym projekcie, który rozpocznie się w 2014 r. Ta idea jest bardzo ciekawa, ale sądzę, że na podobnej zasadzie można by stworzyć internetową platformę w Polsce, co zasugerował w swoim artykule Szymon Konkol. Mamy zamiar stworzyć taką platformę dla szkół rzemiosła, ale nic nie stoi na przeszkodzie poszerzyć ją o zainteresowane szkoły.

Cyfryzacja w szkołach przebiega różnie. My na szczęście mamy nowoczesną pracownię, sieć WiFi i częściowo przeszkoloną kadrę, która może realizować przedmioty zawodowe w pracowni komputerowej.

Dobrze wyposażone pracownie szkolne. Zgadzam się z autorem artykułu, że z powodu różnej specyfiki produkcji u niektórych pracodawców cennym uzupełnieniem wiedzy zawodowej jest odpowiednio wyposażona pracownia. Nie jest to możliwe dla wszystkich jednak zawodów. Dlatego sądzę, że pozyskanie pracodawców, którzy chcieliby w swoich nowoczesnych zakładach poprowadzić różnego rodzaju warsztaty, zgodnie z ideą Akademii, mogłoby w jakimś stopniu rozwiązać ten problem.  

 

 

***

 

Mirosław Łęczycki - właściciel Piekarni Staropolskiej w Olsztynie, ekspert kluczowy w Projekcie Doskonalenie „Chlebem Powszednim” Nauczyciela Zawodu.

Zapewne wielu przedsiębiorców, podobnie jak ja, z niepokojem patrzy w przyszłość, obserwując niedobór odpowiednio wykwalifikowanych pracowników branży piekarsko-cukierniczej. Wykształcenie dobrych pracowników nie jest możliwe bez fachowych nauczycieli zawodu. Osobiście staram się zmienić tę sytuację poprzez realizację projektu Doskonalenie „Chlebem Powszednim” Nauczyciela Zawodu. Naszym celem jest wypracowanie, w ścisłej współpracy z przedsiębiorcami i szkołami zawodowymi, nowego podejścia do nauczania praktycznego w branży piekarsko-cukierniczej. Cel ten realizujemy m.in. poprzez 10-dniową praktykę dla nauczycieli w przedsiębiorstwie piekarsko-cukierniczym.

Nauczyciele, którzy przyjeżdżają na praktykę organizowaną w ramach Projektu, otwarcie mówią, że mają ograniczony dostęp do piekarni, cukierni. W takich zakładach byli tylko jako wizytatorzy (o ile właściciele wyrażą zgodę na takie wizyty i oprowadzenie po swoich zakładach – a z tym bywa, niestety, różnie). Większość kadry nauczycielskiej zna linie produkcyjne tylko z książek i czasopism branżowych. To bardzo smutne, bo jak nauczyciel może przekazać wiedzę o funkcjonowaniu piekarni, jeśli nie miał możliwości uruchomienia linii produkcyjnych, nie miał szansy wzięcia udziału w produkcji czy zmierzenia się z codziennymi problemami w zakładach piekarsko-cukierniczych. Nasza branża zmienia się dynamicznie. W większości zakładów są nowoczesne linie, maszyny do robienia bułek czy chleba. Obsługa tego typu urządzeń nie należy do najtrudniejszych, ale pewne podstawy przydałoby się, aby uczniowie już mieli.

Obecnie na rynku można znaleźć wiele inicjatyw, które ułatwiają kontakt nauczycieli z branżą piekarsko-cukierniczą. Niestety, choć projekty są całkowicie bezpłatne, współfinansowane ze środków europejskich, to jest wielki problem ze zgodą dyrektorów szkół na udział nauczycieli w takich przedsięwzięciach. W roku szkolnym jest prawie niemożliwe, aby nauczyciel mógł wyjechać na praktyki. A jak inaczej mają poznać pracę w piekarni i cukierni niż przez praktyki? Dzięki pracy w rzeczywistych warunkach nauczyciele zdobędą nie tylko praktyczne umiejętności, ale również wiedzę na temat potrzeb przedsiębiorców w zakresie kompetencji absolwentów szkół profili piekarsko-cukierniczych. Wszystko to na pewno przyda się w pracy zawodowej i w znaczącym stopniu ułatwi nauczycielom przygotowanie przyszłych mistrzów piekarnictwa i cukiernictwa. Bardzo zachęcam do udziału w różnych projektach unijnych, które są wyjątkową szansą na udoskonalenie warsztatu pracy.  

 

 

***

 

 

Jako tegoroczna absolwentka technikum mogę powiedzieć, że gdyby nie pasja do tego zawodu, nigdy nie zdecydowałabym się na ten kierunek. Szkoła powinna zachęcać do nauki zawodu, w moim przypadku – zniechęcała. Nauczyciele na lekcjach nauki zawodu mieli bardzo luźne podejście: robisz, to robisz, nie, to nie, a jakbyś przypadkiem chciał się wybić, bo lubisz to robić i chciałbyś się pokazać, to nie da rady. Nauczyciele jakby nie zauważali, że się starasz, że coś potrafisz – po prostu totalna olewka ucznia.

Przez 3 lata mojej nauki nie można było się przebić przez odgórnie wyznaczone osoby, które stale reprezentowały szkołę, mogły brać udział w konkursach i innych prezentacjach. Dopóki nie skończyły szkoły, można było pomarzyć o tym. Gdy wreszcie w klasie 4 chciałam reprezentować szkołę w konkursie ogólnopolskim, nie dostałam zgody dyrektora; klasa maturalna oznaczała dla mnie szlaban na konkursy, więc żeby uczestniczyć w takich zawodach, trzeba było iść na wagary :).

Czas spędzony w technikum uważam za zmarnowany. Zawodu się nie nauczyłam. Co mi po egzaminie praktycznym opisywanym w teorii? Jak smakują produkty, których sposób wykonania mogłam jedynie opisać podczas egzaminu „praktycznego”? Dla mnie jest po prostu śmieszne. Po technikum można zdać egzaminy w teorii, a na prawdziwym stanowisku pracy nie umieć nic  przygotować (byli i tacy). Dlaczego zawodówka może normalnie praktykować w zakładach produkcyjnych, a my nie? To jest nienormalne, żeby zdobyty w szkole zawód był bez żadnego przygotowania praktycznego. Co mi po teorii, którą zapewne większość pamięta tylko do kartkówki, a potem natychmiast zapomina?! Doświadczenie zostaje na całe życie, a tego doświadczenia ze szkoły nie wynosimy.

Jak mam teraz szukać pracy, skoro po 4-letniej szkole odbyłam tylko miesiąc praktyk w prawdziwym zakładzie i na prawdziwym stanowisku pracy? Pracodawcy przecież patrzą na doświadczenie i na to, czy coś potrafisz, a nie na to, jak napisałeś egzamin technika!

W mojej karierze kryzysowym momentem była druga klasa, w której miałam dość nudnych teoretycznych lekcji i tylko 3 godziny praktyki w tygodniu. Żałowałam, że nie wybrałam zawodówki – tam przynajmniej może ktoś by zauważył, że mam do tego zamiłowanie, a nie, że jestem osobą, która przypadkowo trafiła do tej szkoły, jak większość moich kolegów. Szkoda, że przez te 4 lata było tak mało okazji, żeby pokazać, co potrafię. Wiadomo, do każdego ucznia nauczyciele podchodzą tak samo, ale jest w każdej klasie kilka takich osób, co nie są tutaj przez przypadek, lecz świadomie wybrali ten zawód. No ale jak widać, większość kadry pedagogicznej woli tego nie zauważać.

Gdybym jeszcze raz mogła wybrać szkolę, na pewno nie poszłabym do technikum. Uważam, że ten model szkoły to nieporozumienie i porażka polskiej edukacji. Dlatego wszystkim, którzy chcą się uczyć zawodu, a nie wyłącznie teorii bez praktycznego pokrycia, radzę: idźcie do zawodówki. Tam przynajmniej będziecie szczęśliwi, mając fach w ręku, a nie papierek i brak doświadczenia.

 

 

*** 

 

Wydział Informacji Ministerstwa Edukacji Narodowej

Celem zmian w kształceniu zawodowym, rozpoczętych od 1 września 2012 r., jest lepsze jego dostosowanie do potrzeb rynku pracy i oczekiwań pracodawców.

W pierwszej kolejności została zmodyfikowana klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego, ponadto w każdym zawodzie wyodrębniono kwalifikacje zawodowe, odpowiadające oczekiwaniom rynku pracy, a jednocześnie stwarzające możliwość elastycznego uzupełniania wiedzy i umiejętności zawodowych. Wyodrębnione w zawodach szkolnych kwalifikacje zostały opisane w nowej podstawie programowej kształcenia w zawodach, w której przygotowaniu uczestniczyli przedstawiciele środowisk pracodawców.

Wprowadzona modernizacja wzmacnia praktyczny wymiar kształcenia zawodowego. Zgodnie z obowiązującymi od 1 września 2012 r. ramowymi planami nauczania, które stanowią podstawę opracowania szkolnego planu nauczania, na kształcenie praktyczne w zasadniczej szkole zawodowej przeznaczono 60% godzin kształcenia zawodowego, natomiast w technikum 50% godzin.

Nowy sposób kształcenia w zawodzie wymagał również zmiany w zakresie egzaminowania. Egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie przeprowadzany jest odrębnie dla każdej kwalifikacji na podstawie wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach. Częścią egzaminów dotyczących wszystkich wyodrębnionych w zawodach kwalifikacji jest wykonanie zadania praktycznego. Ocenie podlega efekt końcowy zadania, czyli konkretny wyrób, usługa lub dokumentacja, w zależności od zawodu i kwalifikacji.

Do nowego egzaminu zawodowego przystępują nie tylko uczniowie, ale także osoby, które posiadając odpowiednie doświadczenie zawodowe, chcą w trybie eksternistycznym potwierdzić umiejętności nabyte w trakcie pracy.

Osobom dorosłym stworzono możliwość zdobywania poszukiwanych na rynku pracy kwalifikacji w nowej formie kształcenia – na kwalifikacyjnym kursie zawodowym. Program nauczania kursu uwzględnia wszystkie komponenty właściwe dla danej kwalifikacji. Po jego ukończeniu słuchacze przystępują do egzaminu zawodowego (takiego samego, jaki mają uczniowie szkół).

 

***