Istota doradztwa edukacyjno-zawodowego

dr Ilona Gołebiewska, 08 Czerwiec 16

Jedną z najważniejszych decyzji człowieka jest wybór przyszłej ścieżki edukacji oraz zawodu. Każdy musi odpowiedzieć sobie na pytanie „Co będę robić w przyszłości?”. Zazwyczaj u młodych ludzi wywołuje ono strach, niepewność, a czasami nawet i bezradność. Można szukać pomocy między innymi u rodziców, znajomych, doradcy zawodowego. Jednak ostateczna decyzja należy do Was. Decyzja samodzielna i dobrze przemyślana może zagwarantować satysfakcję z wykonywanej pracy oraz sukces zawodowy. Zawód wybrany nietrafnie prowadzi do zniechęcenia i niezadowolenia, a praca w nim staje się udręką. Wybranie właściwego zawodu warte jest więc czasu i wysiłku. Planowanie kariery zawodowej odbywa się za pomocą ustalenia tego, czego oczekuje się od życia i pracy zawodowej.
 

Doradztwo edukacyjne i zawodowe jest szeroko pojmowane jako element procesu wychowawczego oraz edukacji całożyciowej. Może być rozpatrywane jako moment udzielenia pomocy, rady, wsparcia doradczego, proces modyfikowania zachowania i postaw oraz wspólne wypracowanie działań w perspektywie przyszłości. Daje wiele korzyści, wśród których jako pierwsze można wyliczyć: pomoc w racjonalnym zaplanowaniu indywidualnej ścieżki kariery zawodowej, zapobieganie różnego typu niepowodzeniom szkolnym, porzucaniu szkoły, a potem pracy jako konsekwencji niewłaściwych wyborów, przekazywanie aktualnych informacji o typach szkół i możliwych wyborach ścieżek kształcenia, pomoc we wkraczaniu i poruszaniu się po rynku pracy, podniesienie świadomości możliwych wyborów drogi życiowej.

Wybory związane z przyszłością edukacyjną i zawodową powinny opierać się na dokładnej analizie trzech kwestii. Po pierwsze należy zastanowić się nad sobą (nad swoimi zainteresowaniami, uzdolnieniami, umiejętnościami, cechami charakteru, samooceną, temperamentem, osobowością, wyznawanymi wartościami, stanem zdrowia). Następnie należy dowiedzieć się jak najwięcej o szkołach i uczelniach jakie nas interesują (jakie są typy szkół i klas, typy uczelni wyższych, dalsze perspektywy po ukończeniu danej szkoły/uczelni, jaka jest ich baza lokalowa, ile jest uczniów/studentów, jakie oferują dodatkowe możliwości rozwoju). Trzecim krokiem jest dokładne poznanie rynku pracy i oferty zawodów (charakterystyka poszczególnych zawodów, wymagania zawodu: predyspozycje osoby i przeciwwskazania, wymagane wykształcenie, zapotrzebowanie na rynku pracy, wynagrodzenie).

Przemyślane planowanie własnej kariery edukacyjnej i zawodowej składa się z kilku etapów: 1. poznania siebie (czynniki wewnętrzne), 2. poznania zawodów, rynku pracy (czynniki zewnętrzne), 3. konfrontacji tych dwóch czynników, 4. właściwe zaplanowanie kariery, czyli określenia drogi rozwoju zawodowego, w tym znalezienia ścieżek kształcenia prowadzących do wybranego zawodu.

Czynniki wewnętrzne związane są bezpośrednio z człowiekiem, z jego indywidualnymi cechami, rozwojem, z tym, jaki on jest. Pierwszym czynnikiem wewnętrznym, który zależy wyłącznie od nas, są nasze zainteresowania i pasje, będące swego rodzaju drogowskazem na drodze do dalszego kształcenia. Dokonując wyboru szkoły i zawodu, należy wziąć pod uwagę swoje trwałe i najsilniejsze zainteresowania. Trwałe zainteresowania to takie, które nie ulegają zmianom mimo upływu lat. Drugi czynnik to uzdolnienia i umiejętności. Stanowią potencjał, który właściwie wykorzystany i prawidłowo kształtowany stworzy szerokie możliwości zawodowe. Zdolności w połączeniu z silnymi zainteresowaniami daną dziedziną i dobrą motywacją do jej zgłębiania pomagają w osiągnięciu powodzenia w karierze zawodowej. Trzeci czynnik to temperament, czyli zespół dziedziczonych cech osobowości. Osoba nieśmiała, bez zdolności przywódczych będzie się źle czuła na stanowiskach kierowniczych, wymagających zarządzania innymi. Z kolei ktoś energiczny i bardzo kreatywny nie odnajdzie się w zadaniach monotonnych i rutynowych, np. w pracy urzędnika. Czwarty czynnik to ocena własnej hierarchii wartości, która jest elementem strategii określenia prawidłowych wyborów życiowych. Nie powinno się wybierać zawodu pozostającego w sprzeczności z preferowanymi wartościami i systemem moralnym. Wartości to podstawowe kryterium – przewodnik w kształtowaniu naszych postaw. Ostatnim czynnikiem jest stan fizyczny i zdrowie - poznanie swojego stanu zdrowia wraz z poznaniem przeciwwskazań do wykonywania danego zawodu pozwoli nam uniknąć niewłaściwych wyborów w tym zakresie.

Czynniki zewnętrzne z kolei znajdują się poza człowiekiem, są to czynniki sytuacyjne, wpływające na niego w mniejszym bądź większym stopniu, ale które należy brać pod uwagę. Należą do nich: warunki finansowe, odległość pomiędzy domem a szkołą/uczelnią, opinie i postawy rówieśników, tendencje na rynku pracy, zmiany w systemie kształcenia). W pewnym stopniu czynniki te determinują wybory edukacyjne i zawodowe, jednak współcześnie nie stanowią bariery nie do pokonania.

Ścieżkę edukacyjną i zawodową należy wybierać w ramach swojego indywidualnego „projektu życiowego”. Warto zacząć tworzenie tego projektu już teraz, by zdecydowanym krokiem wejść w swoją przyszłość edukacyjną i zawodową. Każdy człowiek jest odpowiedzialny za swoje życie i swoje wybory. By podejmować je w sposób świadomy, powinien najpierw poznać dobrze siebie samego, swoje zalety, ale też i wady, zrozumieć swoje cele i potrzeby. Jest to długotrwały proces, który warto zapoczątkować już w szkole podstawowej i kontynuować go na kolejnych etapach kształcenia.

* * *

O autorce:
		Ilona Gołębiewska doktor nauk społecznych, pedagog, terapeuta, socjolog, trener komunikacji, wykładowca akademicki. Poetka, debiutowała w 2012 r. tomem poezji „Traktat życia” (Miniatura). Jest członkiem Światowego Stowarzyszenia Poetów (Movimiento Poetas del Mundo). Jej wiersze są tłumaczone na język angielski, rosyjski, francuski i szwedzki. Autorka książki naukowej „Obraz starości w prozie Marii Kuncewiczowej” (Miniatura 2013) oraz publikacji naukowych i popularnonaukowych dotyczących pamięci kulturowej i społecznej, gerontologii, andragogiki, edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, edukacji regionalnej, komunikacji społecznej oraz mass mediów. Jest producentem teledysków, zajmuje się fotografią artystyczną, grafiką komputerową, komponowaniem muzyki, pisze scenariusze, skecze, eseje i felietony. Autorka internetowego bloga „Ilona Gołębiewska – inspiracje literackie i naukowe” oraz bajek, baśni, opowiadań dla dzieci i młodzieży. Pomysłodawczyni i realizatorka autorskiego projektu literacko-artystycznego „Dziecka Świat”, którego założeniem jest popularyzacja literatury i poezji dziecięcej z wykorzystaniem muzyki i multimediów. Jest miłośniczką literatury polskiej i obcej, kultury Hiszpanii, poezji śpiewanej i literatury dziecięcej. Gdy pisze, ucieka do starego drewnianego domu na mazowieckiej wsi, w którym czas się zatrzymał. Uwielbia pracę z innymi ludźmi, długie podróże do zapomnianych miejsc, czytanie książek po nocach oraz zapach świeżej kawy o poranku.