75% otwartości w rządowym podręczniku - dajemy autorom "czwórkę"

Alek Tarkowski, 20 Marzec 15

Rządowy elementarz, wraz z kolejnymi jego częściami, to z założenia podręcznik otwarty. Znacząca jego część może być dowolnie wykorzystywana, przez co podręcznik stanowi przydatny materiał dla edukatorów, rodziców czy firm edukacyjnych. W ramach trwających konsultacji treści drugiej części podręcznika, chcemy zwrócić uwagę na fakt zbędnych ograniczeń, wynikających z umieszczenia w treści podręcznika treści dostępnych na innych zasadach. Przede wszystkim są to zasoby agencji stockowych. Jak pisaliśmy wczoraj, często są to rzeczy prozaiczne, które z łatwością zespół autorów mógłby wyprodukować lub pozyskać z istniejących otwartych repozytoriów (np. zdjęcie karmnika dla ptaków zrobionego z butelki po wodzie).
 

Ile % otwartości jest w otwartym podręczniku? Okazuje się, że swobodnie wykorzystywać można 75% stron. Przyjęliśmy założenie, że to pojedyncza strona jest podstawową jednostką obliczeniową w tym równaniu – skanujemy lub kserujemy całe strony. Nawet jeden, mały detal dostępny na restrykcyjnych zasadach powoduje, że strony nie można swobodnie wykorzystać. Zamiast tego trzeba studiować skomplikowane i nieklarowne warunki licencyjne. Alternatywą są nożyczki.
 

Zasoby "zamknięte" stanowią niewielką część wszystkich zdjęć i ilustracji. To tylko około 50 obiektów w bogato ilustrowanej książce. Skutek jednak jest taki, że 25% stron nie może być swobodnie wykorzystanych. W najbardziej zaskakujących wypadkach barierą jest na przykład zdjęcie piłki, skakanki i rakietek do ping-ponga (pisaliśmy o tym wczoraj).

Osobną kategorię stanowią zasoby dziedzictwa wbrew przepisom prawa licencjonowane przez instytucje państwowe. Przykładowo, swobodne korzystanie ze strony 58 "blokuje" portret Ignacego Łukasiewicza, który spokojnie czeka w domenie publicznej i mógłby się znaleźć w podręczniku zamiast zdjęcia objętego prawami autorskimi.

Trzecią kategorię stanowią utwory literackie, także licencjonowane przez autorów bez wykorzystania wolnych licencji (wiersze na stronach 8,9,44 i fragment książki na stronach 72-73). Nie jest jasne, dlaczego Ministerstwo nie pozyskało odpowiednich praw do utworów płacąc twórcom – szczególnie, że wiersze wielu innych autorów, wykorzystane w podręczniku, są dostępne na wolnej licencji.
 

Poziom i układ stron "zamkniętych" i "otwartych" w podręczniku prezentuje powyższa infografika. Zielone strony można kopiować. Czerwone krzyżyki oznaczają strony z materiałami, których wykorzystanie jest zastrzeżone.

Korzystając z przelicznika stosowanego w edukacji, dajemy twórcom podręcznika ocenę dobrą z otwartości. Jesteśmy przekonani, że można stworzyć rządowy podręcznik otwarty w 100%. Zachęcamy do wzięcia udziału w konsultacjach, zgłoszenia tych problemów oraz poproszenia resort o wymianę kłopotliwych treści na otwarte. Jutro opublikujemy instrukcję, jak to zrobić.

* * *
 

O autorze:
		dr Alek Tarkowski Dyrektor Centrum Cyfrowe Projekt:Polska, kieruje projektami dotyczącymi reformy prawa i polityk publicznych (policy). Doktor socjologii. Współzałożyciel i koordynator projektu Creative Commons Polska, w latach 2008-2011 członek Zespołu Doradców Strategicznych Premiera, współtwórca projektu „Kultura 2.0″. Od 10 lat zajmuje się badaniem społecznych i kulturowych aspektów mediów cyfrowych, a od ponad 5 lat popularyzacją w Polsce otwartych modeli produkcji i udostępniania treści. Doktoryzował się w Szkole Nauk Społecznych IFiS PAN. Interesuje się badaniami styku technologii cyfrowych, kultury, procesów społecznych i systemu własności intelektualnej.
Teskt ukazał się pierwotnie na blogu Centrum Cyfrowe Projekt:Polska i jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Centrum Cyfrowe Projekt: Polska.