Czy można odwrócić doskonalenie nauczycieli?

Julian Piotr Sawiński, 10 Styczeń 14

Doskonalenie osobiste i zawodowe jest nieodłącznie wpisane w nasz rozwój i pracę. Ma sens, gdy ściśle łączy się z motywacją, poczuciem autonomii, niezależności i osobistej wolności. Ważne są więc pytania:
 

1. Jak w obecnych warunkach podnieść skuteczność naszego doskonalenia?
2. Jak obudzić poczucie odpowiedzialności za siebie i swój rozwój?
3. Jak w doskonaleniu nauczycieli wykorzystać walory „odwróconej lekcji - odwróconej edukacji”?
    

Dlaczego dydaktyka lubi różnorodność?

Dydaktyka badająca edukacyjne procesy i zjawiska ustala oraz proponuje stosowanie określonych zasad dydaktycznych oraz strategii działania. Jest ich sporo i mają różną wartość. Najważniejszą i chyba starą jak świat, jest zasada różnorodności treści i metod nauczania - uczenia się. Ważna jest też samodzielność i odpowiedzialność człowieka (ucznia, nauczyciela), którą niektórzy określają ideałem wychowania.

Doskonalenie wymaga odpowiedniej aktywności, nastawienia i zaangażowania się. Może przebiegać różnie, ale najważniejsze jest pogłębione rozumienie, że jest ono nieodłącznie wpisane w nasz osobisty i zawodowy rozwój, a od jego poziomu zależy skuteczność nauczycielskiej pracy. Ma prawdziwy sens, gdy ściśle łączy się z motywacją oraz poczuciem autonomii, niezależności i osobistej wolności. Ważne więc jest w obecnych warunkach podniesienie skuteczności osobistego i zawodowego doskonalenia nauczycieli oraz obudzenie ich poczucia odpowiedzialności za siebie i swój rozwój.

 

Miejsce szkoleń nauczycieli - wystawa plastycznych prac uczniów w Galerii CEN (fot. Arch. CEN)
 
 

Dlaczego dobrze jest zacząć od zaciekawienia?

Dobrze jest, ze względu na potrzebę osiągania większego zaciekawienia uczniów tematem na początku lekcji, skupienia ich uwagi i myślenia, śmiało zaskoczyć ich czymś i odważnie łamać dydaktyczne schematy. Z pewnością dotyczy to także burzenia oświatowych i szkolnych paradoksów, aby uczenie się było ciekawe dla uczniów, a szkolenie motywujące dla nauczycieli. Chodzi przede wszystkim o skuteczne wywieranie wpływu na uczestników uczenia się, szkolenia.

Do osiągania wysokiej aktywności uczących się potrzebne jest spełnienie różnych jej warunków. Pierwszym krokiem wydaje się być rozbudzenie ciekawości poznawczej i skupienie uwagi. Bo jeśli prawdą jest, że danym tematem, problemem czy przedmiotem nauczania można zaciekawić każdego (patrz: „Biologią można zaciekawić każdego” (Sawiński 2012)) - to z pewnością można to osiągnąć także na każdym innym przedmiocie nauczania, a także w pracy z nauczycielami. Stąd rodzące się też pytanie, dlaczego i jak można zaciekawić nauczycieli tematem szkolenia oraz doskonalenia się?

Dokąd prowadzi nauczycielska samodzielność?

Dość popularna, a może modna, jest ostatnio idea „odwróconej lekcji”. Warto więc rozumieć sam termin „odwrócona lekcja - odwrócona edukacja” (odwrócona klasa, odwrócona szkoła) - kojarzy się dość różnie, ale przede wszystkim z odwróceniem czegoś do góry nogami. Dla zorientowanych w nowościach nauczycieli, „odwrócona lekcja” kojarzy się z interesującą edukacyjną innowacją XXI wieku, która wyraźnie stawia na samodzielność uczenia się i działania uczniów oraz tworzenie własnych filmów. Proponuje radykalnie zmienić styl organizowania szkolnego nauczania - uczenia się uczniów, burzy dotychczasowe reguły lekcyjnego działania i łamie tradycyjne schematy dydaktyczne.

Do istotnych więc problemów należy pytanie o sens i znaczenie tej odwróconej lekcji - odwróconej edukacji oraz możliwość jej wykorzystania w zawodowym doskonaleniu nauczycieli? Warto też zastanowić się, czy są realne możliwości zastosowania w szkole tej interesującej, ale i intrygującej strategii w edukacji oraz doskonaleniu nauczycieli.

Dokąd zmierza „odwrócona edukacja”? Stąd pytania:
 

1. Jak zorganizować odwrócone szkolenie (kurs, warsztaty) nauczycieli?
2. Jak przeorganizować szkolenia nauczycieli, aby osiągnąć wyższą ich skuteczność i lepszą jakość?
3. Jak i dlaczego wykorzystać zalety „odwróconej edukacji” w rozwijaniu samodzielności myślenia i działania nauczycieli oraz ich i odpowiedzialności?
4. Dlaczego warto poznać, zrozumieć szanse zawarte w tej innowacji i jak je w praktyce sprawnie wykorzystać w szkolnym WDN?   

Akademia Khana - okładka książki (fot. www.edunews.pl)

Do istotnych więc problemów należy pytanie o sens i znaczenie tej odwróconej lekcji - odwróconej edukacji oraz możliwość jej wykorzystania w zawodowym doskonaleniu nauczycieli? Warto też zastanowić się, czy są realne możliwości zastosowania w szkole tej interesującej, ale i intrygującej strategii w edukacji oraz doskonaleniu nauczycieli.

Dokąd zmierza więc „odwrócone” doskonalenie nauczycieli? Warto odpowiedzieć na pytania:
 

1. Jak zorganizować odwrócone szkolenie (kurs, warsztaty) nauczycieli?
2. Jak przeorganizować szkolenia nauczycieli, aby osiągnąć wyższą ich skuteczność i lepszą jakość?
3. Jak i dlaczego wykorzystać zalety „odwróconej edukacji” w rozwijaniu samodzielności myślenia i działania nauczycieli oraz ich i odpowiedzialności?
4. Dlaczego warto poznać, zrozumieć szanse zawarte w tej innowacji i jak je w edukacyjnej praktyce sprawnie wykorzystać w szkolnym WDN?
    

Dlaczego doskonalenie domaga się samodzielności?

Dydaktycznym problemem naszych szkoleń jest stosunkowo niska samodzielność i aktywność słuchaczy. W „odwróconej lekcji” występuje odwrócenie ról. To uczniowie przygotowują fragmenty lekcji, własne filmy i prezentacje oraz pokazują je na zajęciach. Popularyzuje potrzebę tworzenia własnych filmów i wykorzystywania otwartych zasobów Internetu. Edukacja, która ma być odwrócona, jest interesującą innowacją, którą warto poznać i wykorzystać w szkole i doskonaleniu nauczycieli. „Odwrócona lekcja” może być zbudowana tradycyjnie wg dydaktycznych schematów poszczególnych typów lekcji opisanych w dydaktyce: problemowej czy ćwiczeniowej, ale inaczej zorganizowana. Chodzi o znacznie większą aktywność, inicjatywność i samodzielność uczestników uczenia się (doskonalenia) podczas zajęć.

Doskonalenie domaga się odpowiednio wysokiej samodzielności nauczycieli, ich aktywności i zaangażowania się. Poziom zaś aktywności nauczycieli uczestników szkoleń jest różny. A przecież wiadomo od dawna, że poziom aktywności uczestników szkolenia warunkuje efekty ich uczenia się, doskonalenia czy też innych działań. Stąd pytanie, jak podnieść skuteczność form zawodowego doskonalenia nauczycieli?
 

* * *
 

1. KHAN S., Akademia Khana. Szkoła bez granic. Poznań: Wydaw. Media Rodzina, 2013.
2. POLAK M., Filozofia odwróconej klasy. „Edunews.pl” - z 20.08. 2012.
3. SAWIŃSKI J. P., Umiejętność samodzielnego uczenia się biologii. Część I. Koszalin: Wydaw. CEN 1994.
4. POLAK M., Szkoła bez granic. Edunews.pl - z 16.11.2013.
5. SAWIŃSKI J. P., Biologią można zaciekawić każdego. „Biologia w Szkole” 2012 nr 4, s. 37-40.
6. SAWIŃSKI J. P., Doskonalenie nauczycieli a odwrócona lekcja. Edunews.pl - z 11.12.2013.
7. www.khanacademy.org. 
8. www.edukacjaprzyszlosci.pl.
    

* * *

O autorze:
		dr Julian Piotr Sawiński Nauczyciel dyplomowany biologii i geografii, doktor nauk przyrodniczych, dydaktyk biologii, konsultant CEN w Koszalinie ds. informacji i innowacji pedagogicznych. Redaktor naczelny „Nauczycielskiej Edukacji”. Nauczyciel Roku 1995 „Fundacji Innowacja” w Warszawie. Rzeczoznawca MEN ds. recenzowania podręczników i pomocniczych środków dydaktycznych do biologii i przyrody, egzaminator OKE z biologii, trener grupy 600 programu „Ocenianie w Nowej szkole”. Organizator różnych kursów i warsztatów edukacyjnych dla nauczycieli. Autor ponad 850 publikacji edukacyjnych nt. edukacji i innowacji. Kierunkowe zainteresowania: ornitolog.
Tekst pierwotnie ukazał się w Biuletynie Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie "Nauczycielska Edukacja" nr 1/83 - 2013