Grupa rówieśnicza

Rafał Ryszka, 01 Grudzień 12

Każdy młody człowiek jest z natury istotą „stadną”, szuka i tworzy swoje bandy, klany, paczki, kliki. Grupa jest tą strukturą, która określa jego pozycję i status, a dorastający człowiek pierwszy raz ma możliwość samemu decydowania i wybierania w jakiej grupie rówieśników się znajdzie. To nowe doświadczenie – wybierania przyjaciół, ubogaca, potwierdza własne znaczenie, daje poczucie bezpieczeństwa.

Wcześniej wchodzimy w sytuację zastaną jaką jest rodzina, klasa szkolna i dopiero z czasem pojawia się możliwość wyboru i decyzji przynależności. Najpierw są to koledzy z klasy, z czasem koledzy z ;podwórka, z klubu sportowego, z parafii czy innego miejsca skupiającego młodych ludzi. W każdej z grup dziecko może być w innej roli, inaczej się czuć, zaspokajać inne potrzeby. W jednej grupie będzie eksponowało cech przywódcze, w innej będzie doskonałym „szarym” członkiem społeczności. Każdy młody człowiek szuka identyfikacji z grupą rówieśniczą. Grupa stwarza możliwość nawiązania kontaktu (dialogu) innego niż domowe relacje i sposoby komunikacji. Młody człowiek łatwo i chętnie nawiązuje kontakty z równymi sobie, szuka „ziomali” - kogoś z kim może łatwo się komunikować, kogoś kto myśli podobnie jak on sam. Szuka towarzystwa do wspólnego spędzania czasu. Rodzice powinni mieć tego świadomość i od najmłodszych lat dbać o to aby ich dzieci budowały odpowiednie relacje z rówieśnikami, a jeśli zachodzi taka potrzeba wspierać ich w odnajdowaniu (lubbudowaniu) takich grup jakich sobie sami (rodzice) życzą i jakie będą ich dziecko w pełni akceptowały. Jest bowiem tak, że to z kim się zadajemy, świadczy o naszym guście, upodobaniach, zainteresowaniach, wartościach. Ta naturalna potrzeba bycia w grupie może wpływać na członków grupy dwojako konstruktywnie, tzn. grupa rozwija indywidualne cechy, pozwala nawiązywać trwałe i pozytywne relacje, uczy zachowań społecznych lub destrukcyjnie, tzn. grupa prowokuje zachowania agresywne lub bierne, a czasem także zachowania przestępcze (tzw. grupy dewiacyjne).

W „niekonstruktywnej” grupie trudno wyjść z konformistycznego układu zależności i odważyć się na opór, inną postawę niż ogólnie akceptowalny standard (np. agresja w szkole wobec nauczycieli przy zbiorowej - biernej akceptacji całej klasy). Dla „wkupienia” się w grupę na której uznaniu dziecku zależy, nowy członek tej wspólnoty może szukać łatwego, ale efektownego sposobu wkupienia się w jej „łaski” („popisania się”).

Fakt zamieszkania, chodzenia do takiej lub innej szkoły czasem determinuje do wejścia w daną grupę (kontrkulturę, subkulturę). Brak poczucia bezpieczeństwa, które powinno zostać zaspokojone w rodzinie, problemy szkolne, mieszanka skrajnych uczuć i dążeń, duży krytycyzm w stosunku do dorosłych skłaniają dorastających ludzi do poszukiwania zrozumienia i oparcia wśród rówieśników. Ale tworzenie się grup nie jest tylko „ucieczką od ..”, ale i twórczą „ucieczką ku (do)...”.

Aby odczuwać satysfakcję z bycia w grupie dorastający człowiek musi osobiście doświadczyć co najmniej czterech subiektywnych przeżyć:

• poczucia akceptacji, tzn. tego że jest się w grupie lubianym, potrzebnym, mile widzianym i zawsze wysłuchanym: „To jest moja grupa !”
• poczucia przynależności, tzn. identyfikacji z każdym członkiem tej grupy (solidarność grupowa), z wartościami, ideałami, zasadami tej grupy która wyróżnia się na tle innych grup – nawet o podobnej ideologii: „Moja grupa jest dobra/najlepsza”!
• poczucie własnej korzyści, tzn. tego że dzięki byciu w grupie można odnieść osobisty sukces, korzyść – poprzez grupę można realizować własny rozwój: „Chcę z tego coś mieć!”
• poczucie sprawstwa, czyli tego że każdy ma wpływ na to co się w grupie dzieje, każdy może decydować o działaniach grupy: „Ochoćcie, zrobimy ....!”

Dlaczego rodzice powinni wspierać i akceptować oraz czasami wspierać dziecko do uczestnictwa w grup rówieśniczej? Ponieważ grupy rówieśnicze to integralna cecha wieku dorastania. Jest to naturalna potrzeba ludzi, a szczególnie młodych ludzi.

Dlatego warto, aby dziecko uczestniczyło w grupie z innymi dziećmi, ponieważ:

• Dziecko poznaje nowych ludzi, buduje relacje z innymi ludźmi, nawiązuje przyjaźnie które często trwają całe życie. Znajomości te ubogacają późniejsze życie, a kontakty, przyjaźnie często pomagają w dorosłym życiu;
• Przebywanie z innymi dziećmi czyni je otwartym na inne zainteresowania, inne (nieznane w otoczeniu rodzinnym) życiowe sytuacje kolegów i koleżanek, uczy życia w świecie pluralistycznym;
• Dziecko uczy się zachowań, ról społecznych, niezbędnych w późniejszym – dorosłym życiu;
• Dziecko poznaje bogactwo różnych tradycji (domowych, grupowych, ...);
• Dziecko może być wspierane (wzmacniane) w swoich wyborach i postawach które obserwuje w domu i najbliższym otoczeniu (dom, szkoła) lub grupa uzupełnia braki emocjonalno-socjologiczne jakich dziecko nie doświadcza w tym otoczeniu;
• Dziecko może poczuć że bierze udział w jakimś ważnym „zewnętrznym” wydarzeniu, realizuje ważny cel;
• Dziecko nabywa umiejętności organizacyjne, uzupełnia wiedzą szkolną lub domową;
• Dziecko uczy się tego że ma pewne obowiązki, ale i prawa;
• Dziecko uczy się respektowania praw innych i uzyskiwania respektu dla własnych praw i wyborów;
• Dziecko w identyfikacji z grupą buduje własny system wartości – najpierw na zasadzie różnic z innymi, z czasem potrafi budować własny system i uczy się go „bronić” wśród innych opinii oraz zasad;
• Dziecko nabiera śmiałości, uczy się wyrażać i bronić własne zdanie, uczy się sztuki komunikacji z innymi, uczy się rozwiązywania konfliktów;
• Grupa rówieśnicza jest doskonałą alternatywą wobec spędzania czasu w sposób bierny i „indywidualny” (telewizja, Internet) - wymaga zaangażowania (czasu, uczucia, ...);
• Dziecko w sposób twórczy może wykorzystać swój „czas wolny”;
• Grupa rówieśnicza może skutecznie niwelować młodzieńczą skłonność do zachowań zbyt ryzykownych i w których w pojedynkę (lub grupie destrukcyjnej) łatwo ulec: np. narkotyki, agresja, bierność;

Grupa rówieśnicza wspiera, a czasem zastępuje pewne braki (bezpieczeństwo, zrozumienie, zaufanie, miłość, ...) występujące w środowisku domowym. Dzieje się tak czasami na przykład w domach gdzie dziecko jest wychowywane tylko przez jednego z rodziców.Dziecko szuka wtedy „atrybutów” brakującego rodzica poprzez grupę lub w grupie. Ojcem, jako wzorcem zachowań może stać się trener, instruktor, lider grupy lub inna dominująca osoba.

Optymalną sytuacją jest, gdy grupa rówieśnicza „wspiera” profil wychowywania realizowany przez rodziców, i jest zbieżny z profilem wychowawczym rodziny. Wtedy dziecko jest dodatkowo wspierane i ma ten sam system norm w domu i poza domem.