Indywidualna pomyślność czy zbiorowe posłuszeństwo

Zdzisław Hofman, 12 Lipiec 15 Dodaj komentarz Wyślij Drukuj

Okres wakacji skłania mnie do refleksji nad funkcjonowaniem szkoły. Zawsze tak było, ledwo skończył się rok szkolny, a ja już zaczynałem myśleć o następnym. Teraz, gdy już nie pracuję "przy tablicy" nadal w wakacje dużo czytam o edukacji i zastanawiam się jak jest z tą nasza szkołą.

Jak funkcjonuje cały polski system edukacji, w którym nie wiedzieć czemu każda ekipa polityczna manipuluje, demontuje, montuje na nowo - reformuje. Stałą cechą są zmiany lecz zewnętrzny, w miarę wnikliwy obserwator pyta: czy na lepsze?

Lista błędów jest długa, zaniechań także. Ale zawsze w sytuacji, gdy jest trudno, zanim się postawi trafną lub mniej diagnozę, warto wrócić do pytań fundamentalnych. Może są to z pozoru błahe pytania, ale tylko z pozoru. Np. "Po co szkoła?". Prof. Zbigniew Kwieciński rozszerza to pytanie: "Czy w szkole powinno się realizować pedagogikę wdrażania do posłuszeństwa czy pedagogikę zachęcającą do indywidualnej pomyślności?".

Czy ci, którzy tworzą podstawy programowe, którzy zachęcają rodziców dzieci 6-letnich do wcześniejszego pójścia do szkoły stawiają sobie takie pytanie? Indywidualna pomyślność czy zbiorowe posłuszeństwo? Co jest lepsze?

Mam dylemat: w oficjalnych deklaracjach słyszę, że szkoła ma być niedyrektywna, poszukująca, zorientowana na rozwój, kreatywność, zmianę. Nastawiona na wychowanie młodej osoby otwartej, gotowej do dokonywania samodzielnych wyborów, kreowania przyszłości. A w praktyce dostrzegam coś zupełnie innego: mechanizm selekcji, dydaktyczna presja, wszyscy i wszystko w taki sam sposób, szara strefa edukacyjna (nieodzowne korepetycje) i wszystko nastawione pod testy. Wszechobecny centralizm edukacyjny, zanik struktur uczących uczniów postaw obywatelskich i procedur demokratycznych, utrwalenie zhierarchizowanego modelu zarządzania oświatą.

Moim zdaniem problem zasadza się na pomyleniu narzędzi z celami. Jeżeli narzędzia takie jak: podstawa programowa czy nowe technologie wchodzę w miejsce celów edukacyjnych w miejsce centralnych postaci "teatru życia szkolnego" – ucznia i nauczyciela to następuje chaos, uprzedmiotowienia dzieci, uprzedmiotowienie nauczycieli i rodziców.

Narzędzia winny służyć celom a nie odwrotnie. Obserwuję, że debata oświatowa głównie dotyczy narzędzi: podręczników, informatyzacji, podstawy programowej, testów itp. a powinna zmierzać w kierunku budowania i definiowania od nowa relacji uczeń i nauczyciel. Celem edukacji powinno być kształcenie wszechstronnych kompetencji społecznych: współpracy, zaradności w trudnych sytuacjach, kreatywności, komunikacji, zaufania, a w następnej kolejności realizacja podstawy programowej. Mniej szkody będzie, gdy nauczyciel nie zrealizuje fragmentu treści programowych, niż gdy uczeń kończąc szkołę nie zna i nie stosuje  podstawowych umiejętności komunikacji międzyludzkiej, czy nie doświadcza korzyści płynących ze współpracy grupowej. Może już nigdy potem w realiach wszechobecnej rywalizacji nie będzie mieć okazji do nauczenia się tych podstawowych umiejętności.

Mój kolega nauczyciel szkoły fińskiej zadał mi kiedyś pytanie: "Wiesz jaka jest różnica miedzy polską a fińską szkołą?". "Bardzo niewielka: z fińskiej bardzo trudno ucznia wypędzić do domu, a w polskiej bardzo trudno wypędzić z domu do szkoły". Kolega znał realia polskiej szkoły z doświadczenia.

Informację – wiedzę można zdobyć wszędzie ale nauczyć się tego, co w życiu najważniejsze, co decyduje o indywidualnej i zbiorowej pomyślności już tylko w szkole i w domu. Czeka nas w Polsce debata o szkole, nie o wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego, nie o podstawie programowej, tylko o tym jakie jest miejsce edukacji we współczesnej demokratycznej Polsce. Komu, czemu i w jaki sposób ma edukacja służyć. Bardzo chciałbym wziąć w takiej debacie udział i chciałbym by także organizacje pozarządowe były do niej zaproszone.

* * *

O autorze:
		Zdzisław Hofman społecznik, pedagog, trener, wolontariusz. Całe życie zawodowe związany z edukacją, poprzez pracę w szkole, a także w Stowarzyszeniu KLANZA, jako jego współtwórca i wieloletni prezes. Licencjonowany trener Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Tutor w programie Liderzy PAFW i współpracownik Stowarzyszenia Szkoła Liderów. Współautor książek o tematyce pedagogicznej: „Metoda KLANZY w teorii i praktyce” oraz „Chopinowskie inspiracje muzyczne”. Obecnie prezes Fundacji Rozwoju Wolontariatu, w ramach której funkcjonuje Program PROJEKTOR – wolontariat studencki. Sukcesem FRW jest m.in.: projekt „Nowoczesny Patriotyzm”, w ramach którego Ministrowie z Kancelarii Prezydenta RP – jako Honorowi Wolontariusze – promowali wśród dzieci i młodzieży aktywną postawę obywatelską.
Tekst pierwotnie ukazał się na blogu autora pod adresem: http://zdzislawhofman.blox.pl/