Dlaczego pierwsze w szkole jest uczenie się?

Julian Piotr Sawiński, 17 Listopad 13 Dodaj komentarz Wyślij Drukuj

Pozorne reformy 

Pozorne reformy i bezowocne zmiany w edukacji zasadniczo odciągają uwagę oraz nauczycielski wysiłek od istoty codziennej praktyki szkolnej. A on tkwi w koncentrowaniu się w szkole na dobrej dydaktyce, czyli organizacji uczenia się uczniów i nauczaniu. Chodzi oczywiście o dydaktykę epoki cyfrowej, nie zaś powrót do tradycyjnego, rygorystycznego nauczania.

Proces najważniejszy 

Pierwszym i najważniejszym zadaniem szkoły jest nauczenie młodych ludzi czegoś konkretnego, pożytecznego i wartościowego, czyli organizowanie ich uczenia się. Rodzice oczekują przecież, że ich dzieci po danej klasie, etapie edukacyjnych itd., coś dobrego wynoszą ze szkoły, w tym także to, że będą umieli samodzielnie się uczyć. Sprawna organizacja uczenia się uczniów jest w edukacji najważniejszym zadaniem, priorytetem, procesem, działaniem...

Priorytety oświatowe MEN 

Podstawowe kierunki polityki oświatowej państwa przedstawia MEN. W roku szkolnym 2013/2014, są to:
 

1. Wspieranie rozwoju dziecka młodszego w związku z obniżeniem wieku realizacji obowiązku szkolnego; 
2. Podniesienie jakości kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych; 
3. Działania szkoły na rzecz zdrowia i bezpieczeństwa uczniów; 
4. Kształcenie uczniów niepełnosprawnych w szkołach ogólnodostępnych. 

Priorytety pracy dyrektora w danym roku szkolnym biorą się, oczywiście, z kierunków ministerialnej polityki oświatowe, kuratoryjnych priorytetów oraz wniosków wynikających z oceny pracy szkoły w poprzednim roku. Dyrektor może także przyjąć za szczególnie ważne inne zadania. Koncentracja na uczeniu się uczniów stanowi codzienne wyzwanie dla nauczycieli, ale także powinno zajmować centralne miejsce w pracy organizatorów pracy szkoły (dyrektora). Sprzyjanie i wspieranie uczenia się powinno być także podstawowym kryterium w działaniach nadzoru pedagogicznego i to na każdym jego poziomie.  

Priorytety w innych krajach 

Priorytety oświatowe wskazuje się w wielu krajach. W krajach rozwiniętych, w ciągu ostatnich 10 lat, proces uczenia się znalazł się w centrum uwagi badaczy i administracji oświatowych. Tematyce tej są także poświęcone inicjatywy międzynarodowych organizacji. Prowadzona w ramach OECD międzynarodowa inicjatywa "Innovative Learning Environments" polegała na wielu międzynarodowych pracach analitycznych i publikacji raportów. Celem ich było wzmocnienie i kształtowanie polityki oraz praktyki edukacyjnej krajów członkowskich, czyli także Polski. Taki charakter ma wydana w grudniu 2010 roku publikacja "The Nature of Learning Using Research to Inspire Practice (2012)". Otwierający ją rozdział zaczyna się od zdania: „W ciągu ostatnich lat uczenie się w coraz większym stopniu zajmuje centralna pozycję w polityce oświatowej z wielu poważnych powodów” (j/w). Są nimi m.in.:
 

1. Zmiany społeczne i ekonomiczne; 
2. Rozczarowanie skutkami licznych reform edukacyjnych nastawionych na zmiany instytucjonalne lub wyposażenie szkół w nowoczesny sprzęt informatyczny, a odciągającymi uwagę od codziennej praktyki szkolnej, czyli nauczania i uczenia się. 
   
   

Potrzeba rozumienia istoty uczenia się 

Poważnie trzeba się zająć uczeniem się uczniów, bo ono prowadzi do efektów szkoły. O istocie uczenia się ludzi i zwierząt napisano już sporo. Nie jest możliwe podjąć tu w tym punkcie nawet najważniejszych jego aspektów. Dość bogata też jest literatura o psychologii uczenia się. Od dawna i często dydaktyka podkreśla, że punktem newralgicznym i w dużej mierze decydującym o powodzeniu uczenia się na lekcjach jest dobre uświadomienie uczniom celów i zadań. Wiadomo też, że uczenie się szkolne, zorganizowane, formalne itp. - to szereg różnorodnych czynności, które nie ograniczają się do zapamiętania i zrozumienia danych treści, ale dotyczą zdobywania osobistego doświadczenia. 

Przykłady czynności uczenia się 

Powszechnie wiadomo, że uczniowie pytani o uczenie się kojarzą je z: wkuwaniem, przerabianiem materiału, zapamiętaniem treści, ryciem, albo 3Z itp. Analizując różne, czasem śmieszne i nietrafne, terminy określające wg uczniów „uczenie się”, warto podać wykaz czynności uczenia się. Uczenie się to: analizowanie, budowanie struktur, czytanie, doradzanie innym, dowiadywanie się czegoś, kojarzenie, pisanie, rozumowanie, robienie notatek, robienie ściąg, myślenie, zapamiętywanie, odrabianie lekcji, zdobywanie wiedzy, przyswajanie wiedzy, studiowanie, poszerzanie swoich umiejętności, oswajanie się z wiadomościami, ale także negocjowanie, rozwiązywanie problemów w sposób twórczy, odnoszenie do praktyki zdobytej wiedzy itd. Jednocześnie jednak warto wskazać, że to sami uczniowie powinni umieć nazwać wykonywane czynności. Powinni też rozumieć, że uczenie się to twórczy proces rozwoju.


Proponuję zatrzymać się, krytycznie pomyśleć i odpowiedzieć sobie na 3 pytania:
 

1. Czy jestem także rozczarowany obecnymi reformami edukacji w Polsce? 
2. Czy potrafię ładnie, precyzyjnie opisać własny sposób uczenia się? 
3. Czy zgadzam się, że priorytetem i pierwszym zadaniem szkoły jest uczenie się?

***

O autorze:
		dr Julian Piotr Sawiński Nauczyciel dyplomowany biologii i geografii, doktor nauk przyrodniczych, dydaktyk biologii, konsultant CEN w Koszalinie ds. informacji i innowacji pedagogicznych. Redaktor naczelny „Nauczycielskiej Edukacji”. Nauczyciel Roku 1995 „Fundacji Innowacja” w Warszawie. Rzeczoznawca MEN ds. recenzowania podręczników i pomocniczych środków dydaktycznych do biologii i przyrody, egzaminator OKE z biologii, trener grupy 600 programu „Ocenianie w Nowej szkole”. Organizator różnych kursów i warsztatów edukacyjnych dla nauczycieli. Autor ponad 850 publikacji edukacyjnych nt. edukacji i innowacji. Kierunkowe zainteresowania: ornitolog.
Tekst pierwotnie ukazał się w Biuletynie Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie "Nauczycielska Edukacja" nr 6/81 - 2013