Nowoczesna placówka, czy "szkoła przyszłości"? | cz. I

Andrzej Nizielski, 16 Maj 15 Dodaj komentarz Wyślij Drukuj

Nowoczesne technologie w szkole

Szkoła jako instytucja funkcjonuje dziś w świecie nowych możliwości, w którym przy odpowiedniej motywacji i nakładach możliwa jest realizacja nauczania w formie zupełnie odmiennej niż jeszcze dziesięć czy dwadzieśscia lat temu.

Proces ten w znacznym stopniu ułatwia zastosowanie w procesie edukacji nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych.

Dzięki nowym technologiom, a zwłaszcza tym mobilnym, również szkoła może dokonać dziejowego skoku, w dydaktyczną hiperprzestrzeń. Jeśli zrobimy ten krok, będziemy mogli  powiedzieć, że jeszcze nigdy w edukacji tak wielu nie mogło zrobić tak wiele dzięki tak niewielkim urządzeniom.

Szkoła XXI wieku powinna być przede wszystkim otwarta na innowacje – nie tylko świecie technologii, ale i w odniesieniu do procesów nauczania i uczenia się. Współczesna edukacja nie powinna stać w opozycji do cyfrowego świata, w którym funkcjonują na co dzień uczniowie.

Powinna mądrze korzystać – na wszystkich przedmiotach – z dobrodziejstw nowych technologii i przyczyniać się do powiększania wirtualnych zasobów edukacyjnych.

Dzięki takim działaniom nauka będzie bardziej atrakcyjna dla uczniów, którzy będą coraz bardziej zmotywowani do działania.

Szkoła przyszłości, to także szkoła, która powinna przekazywać wiedzę praktyczną. Uczyć:
 

• umiejętności wyszukania i przetworzenia informacji w wiedzę,
• planowania,
• współpracy,
• komunikacji,
• posługiwania się przeróżnymi urządzeniami w celach edukacyjnych,
• korzystania z symulatorów, aby uzmysłowić możliwe skutki naszych działań.

To wszystko bardzo przyda się uczniom w przyszłości, gdy będą dorastali i gdy dorosną.

Wreszcie szkoła musi dzielić się wiedzą. Jest ona osadzona w określonej społeczności lokalnej i powinna odpowiadać na potrzeby tej społeczności.

Szkoła jest również środowiskiem, w którym wszyscy uczestnicy procesu edukacji powinni brać aktywny udział: nauczyciele, uczniowie i rodzice. I wszyscy powinni się od siebie uczyć.

Tworzenie cyfrowej szkoły ułatwia dostęp do wszechstronnej wiedzy oraz sprzyja wymianie doświadczeń między uczniami, nauczycielami i rodzicami, którzy za pośrednictwem specjalistycznych narzędzi mogą w łatwiejszy sposób śledzić osiągnięcia swoich dzieci i reagować w sytuacjach, gdy występują jakieś problemy.

Edukacja XXI wieku jest oparta na innych zasadach niż te, które znaliśmy dotychczas.

Powszechny dostęp do informacji, a także możliwość swobodnej wymiany myśli między ludźmi i krajami definiuje nowe warunki działania. Przystosowują się do nich nie tylko przedsiębiorstwa i organizacje rządowe, lecz również system edukacji.

Nowoczesna placówka oświatowa XXI wieku nie powinna być ściśle związana z konkretnym miejscem, lecz stwarzać słuchaczom lub uczniom możliwość rozwijania swoich umiejętności i zdobywania wiedzy w wymiarze wirtualnym, bez względu na to, gdzie się oni aktualnie znajdują.

W stale zmieniającym się świecie ciągłe zdobywanie wiedzy jest koniecznością, przed którą stoi każdy obywatel społeczeństwa informacyjnego.

Dynamizm przemian zmusza współczesnego człowieka do realizowania w praktyce idei uczenia się przez całe życie.

Edukacja ustawiczna staje się jednym z najlepszych sposobów, by sprostać wyzwaniom kreowanym przez gwałtowny rozwój technologiczny, globalizację czy przeobrażenia społeczne i ekonomiczne. Jest jednym z czynników determinujących rozwój tworzącego się europejskiego społeczeństwa uczącego się.

Głównym zadaniem edukacji ustawicznej jest wychowywanie nowego typu człowieka, charakteryzującego się twórczym i dynamicznym stosunkiem do życia i kultury; człowieka, który potrafi doskonalić siebie, zmieniać warunki życia i ulepszać je dla dobra społeczeństwa.

Edukacja ustawiczna jest koniecznością w epoce postępu naukowego i technicznego, gdyż społeczeństwo informacyjne jest źródłem intensyfikowania procesu nieustannego kształcenia się.

Do tej pory nauka kojarzyła się przede wszystkim z podręcznikiem, tablicą, kredą, biurkiem i dziećmi siedzącymi w ławkach.

Tradycyjna kreda, tablica i dobry nauczyciel mogą okazać się niewystarczające dla zapewnienia efektywności procesu edukacji.

Obecnie garściami czerpać można z najnowszych osiągnięć techniki i zgrabnie wykorzystywać je w szkolnej edukacji. A innowacyjnych przykładów, które mogą być inspiracją dla działań w nowoczesnej szkole, jest wiele.

Żyjemy w czasach, w których zmiana jest jedyną stałą, a uczenie się i zdobywanie nowych umiejętności przez całe  życie ma kluczową rangę na wszystkich poziomach życia.

Rola nauczyciela ewoluuje, ponieważ, w przeciwieństwie do zawodów wymierających, w XXI wieku będzie on potrzebny w nowy, intensywny i stale redefiniujący się sposób. Nowy uczeń w informacyjnym społeczeństwie wymaga zupełnie nowego podejścia w nauczaniu, dzięki któremu potrafił będzie przetworzyć docierającą do niego informację w wiedzę.

"Szkoła przyszłości" powinna nie tylko przygotowywać do zdawania egzaminów na dalszych etapach edukacji, ale także przygotowywać i uczyć do życia w przyszłym świecie. Powinna kształcić w zakresie  takich umiejętności, jak:
 

• selektywne czytanie,
• prowadzenie badań,
• efektywne prezentacje,
• praca zespołowa,
• system mentorski,
• organizacja pracy własnej,
• efektywne pisanie,
• sporządzanie notatek,
• zasady logiki,
• myślenie w kategoriach systemu,
• samoocena,
• znajomość komputerów i Internetu.
   

W kontekście wyzwań współczesności edukację XXI wieku należy postrzegać jako proces całożyciowy, trwający w różnych formach całe życie jednostki, mający początek w edukacji szkolnej, będącej przygotowaniem do dalszej aktywności edukacyjnej.

Dlatego od pierwszych lat szkolnych należy rozwijać u uczniów kreatywność, ciekawość świata (języki obce!), stawiać przed nimi gry i zadania rozwijające wyobraźnię, uczyć ich poruszania się po świecie informacji i otwartości na to, co nowe. Takie umiejętności ułatwią im w przyszłości swobodne poruszanie się po świecie, który jeszcze nie nasta, wykonywanie zawodów, które jeszcze nie zostały stworzone, posługiwanie się urządzeniami, które jeszcze nie zostały wynalezione!

Przed szkołą XXI wieku stoi nowe wyzwanie – przygotować do funkcjonowania uczniów w roku 2020, 2030 i w połowie nowego stulecia.

Proces ten w znacznym stopniu ułatwia zastosowanie nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych w toku edukacji.

Technologie informacyjno-komunikacyjne są potrzebne zarówno nauczycielom, uczniom, jak i całemu społeczeństwu informacyjnemu. Nie chodzi wyłącznie o zaopatrzenie szkół w komputery, ale o nowe spojrzenie na edukację, podporządkowane jej nowoczesnemu stylowi myślenia. Informatyzacja w szkole powinna stać się tak samo obecna, jak powszechna jest w otaczającym nas świecie.

Obok wprowadzania technologii informacyjno-komunikacyjnych do społeczeństwa nie mniej ważne jest wykształcanie wśród jego członków odpowiednich kompetencji, pozwalających na skuteczne wykorzystanie takich technologii. Umiejętności informatyczne powinny stać się umiejętnościami podstawowymi i powszechnymi. Wskazuje to na konieczność inwestowania w edukację i szkolnictwo.

Informatyzacja jest  procesem wprowadzania społeczeństwa w wiek technologii cyfrowych poprzez umiejętne i krytyczne wykorzystanie ICT (technologii informacyjnych i komunikacyjnych)  w pracy, rozrywce i porozumiewaniu się. Do podstawowych umiejętności w tym zakresie należą:
 

• korzystanie z komputera w celu uzyskiwania, oceny, przechowywania, tworzenia, prezentowania oraz wymiany informacji;
• porozumiewanie się i uczestnictwo w sieciach współpracy za pośrednictwem Internetu;
• umiejętność posługiwania się nowymi technologiami.

Jednym z zadań szkoły powinno być wyposażenie uczniów w wyżej wymienione kompetencje i przygotowanie ich do życia w społeczeństwie informacyjnym. Rozwój ICT przyczynia się do rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy i ułatwia uczenie się przez całe życie - Life Long Learning.

Filarem, na którym obecnie powinna opierać się edukacja, jest przygotowanie do wspomnianego uczenia się przez całe życie. Technologie informacyjno-komunikacyjne są w tym pomocne, ponieważ korzystanie z nich uczy samodzielnego zdobywania wiedzy i gromadzenia danych. Misją szkoły XXI wieku jest przede wszystkim nauczyć swoich podopiecznych funkcjonowania w otaczającej rzeczywistości. Szkoła ta powinna opierać się na wysokich kompetencjach cyfrowych nauczycieli, ponieważ to oni będą rozwijać cyfrowe umiejętności dzieci już na wczesnych etapach edukacji.

Pracę pedagogów powinny wspomagać nowoczesna infrastruktura i technologie edukacyjne, do których dostęp powinien mieć każdy uczeń i każdy nauczyciel.

Niezbędne jest także zapewnienie odpowiedniego wyposażenia na poziomie szkoły (stabilny dostęp przewodowy i mobilny). Nauczyciel w szkole nie powinien być zatem postrzegany jako jedyne źródło wiedzy, ale jako osoba wskazująca, jak ją zdobywać i ukierunkowująca proces nauczania. Jeśli każdą informację można zdobyć przy pomocy kilku "kliknięć", sens traci uczenie się samych faktów czy dat. Edukacja powinna być nakierowana na rozwiązywanie problemów i samodzielne myślenie.

Wprowadzenie technologii ITC skutkuje wieloma korzystnymi zmianami zarówno dla ucznia, jak i nauczyciela, a nawet może zmieniać spojrzenie na role nauczyciela w szkole i sposób zdobywania wiedzy przez ucznia.

Technologie informacyjno-komunikacyjne zastosowane w edukacji doprowadziły do zmian w następujących zakresach:
 

• lepsza atmosfera w klasie osiągnięta przy pomocy nowoczesnych technik prezentacji – lepsza interakcja między nauczycielem a uczniem;
• poprawa wyników uczniów w testach krajowych;
• spersonalizowanie procesu edukacji – wybór ścieżki edukacji, możliwość uczenia się na swój sposób – zgodnie z osobistymi preferencjami;
• poprawa zachowania uczniów i poziomu uczestnictwa w zajęciach dzięki zastosowaniu systemu rejestracji elektronicznej;
• powstanie możliwości kształcenia się w miejscu zamieszkania (dotyczy to kształcenia uzupełniającego) poprzez wprowadzenie platformy zarządzania nauką;
• poprawa efektywności i wydajności w zarządzaniu informacjami dla nauczycieli, jak i uczniów;
• polepszenie współpracy między uczniami a nauczycielem przy określaniu celów podlegających ocenie; nauczycielom było łatwiej określać indywidualne oceny uczniów;
• poprawa umiejętności nauczycieli w zakresie korzystania z ICT; dzięki platformom zarządzania nauką nauczyciele mieli okazję dzielenia się ze sobą materiałami, wyszukiwania ich i przechowywania;
• zdjęcie z nauczycieli części pracy administracyjnej, dzięki czemu w sposób pełniejszy będą mogli oni poświęcić się zadaniom edukacyjnym.

   
Miejsce i rolę mediów edukacyjnych w procesie edukacji wyznaczają pełnione przez nie funkcje:
 

• funkcja poznawczo-kształcąca – obecnie multimedia są podstawowym źródłem zdobywania informacji z różnych zakresów, bez konieczności podróżowania, samodzielnego eksperymentowania czy dokonywania wielu prób. Dzięki Internetowi istnieje możliwość pozyskiwania wiedzy z całego świata, bez względu na miejsce i czas;
• funkcja emocjonalno-motywacyjna – człowiek lepiej poznaje świat nie tylko wtedy, kiedy zaangażowane są w to procesy poznawcze, ale także wtedy, kiedy bierze w tym udział jego osobowość i emocje. Media pozwalają nie tylko na zdobywanie konkretnych wiadomości, ale także przeżywanie całej gamy emocji i wzruszeń. Wiadomo też, że tam, gdzie zaangażowane są emocje, silniej pobudzana jest motywacja. Media oddziałując na emocje, ułatwiają też uruchamianie procesów motywacyjnych. Te z kolei sprzyjają kształtowaniu systemu wartości, postaw i przekonań, czyli służą wychowaniu i socjalizacji;
• funkcja działaniowo-interakcyjna – dzięki zastosowaniu mediów w edukacji uczeń może w sposób interaktywny prowadzić swoje eksploracje. Współczesne media nie są podobne do książek w tym znaczeniu, że można z nich korzystać na różne sposoby i dostosowywać je do własnych potrzeb. Komputerowe programy edukacyjne pozwalają na poruszanie się po nich różnymi ścieżkami, a Internet daje nieograniczoną liczbę sposobów wykorzystania swoich zasobów. Korzystanie z mediów jest interaktywne, czyli sposób ich wykorzystania jest określany przez użytkownika.

ICT stosowane w edukacji pomaga kształtować wiele kompetencji o różnorodnym zakresie. Są to między innymi:
 

• rozwijanie umiejętności czytania i pisania – przydatne są do tego elektroniczne tablety i elektroniczne czytniki książek. Wykorzystanie nowych technologii motywuje uczniów i daje im szansę na spojrzenie z innej perspektywy na literaturę i tekst pisany. Podobnie pozytywny wpływ mają audiobooki, które można odsłuchiwać w dowolnym miejscu i czasie (jest to popularna forma zapoznawania się z lekturami szkolnymi).
• technologie zachęcają do czytania i zapoznawania się z tekstem pisanym, ponieważ można to robić na wiele różnych sposobów, mniej konwencjonalnych od tradycyjnej książki;
• pisanie bloga jest sposobem na zachęcenie do czytania i naukę pisania. Tworzenie własnej strony wzmaga aktywność pisarską, nawet jeśli są to krótkie notki, i motywuje do stosowania poprawnego języka. Jeśli autorowi zależy na szerszej popularności, może także tworzyć swojego bloga w obcym języku;
• posługiwanie się myszką i klawiaturą rozwija u dzieci koordynację wzrokowo-ruchową, refleks, spostrzegawczość;
• rozwijanie takich cech charakteru jak: dokładność, cierpliwość, wytrwałość, dążenie do pokonywania trudności;
• uczenie się przegrywania i zdrowej rywalizacji (komputer nie jest pobłażający jak rodzic, który pozwala czasem dziecku na zwycięstwo);
• kształcenie zachowań społecznych uczniów dzięki komunikacji za pomocą Internetu. Ćwiczenie umiejętności dyskutowania z innymi osobami (fora dyskusyjne), nawiązywanie nowych kontaktów;
• umiejętność wyszukiwania i selekcjonowania informacji;
• rozwijanie zainteresowań. Szeroki dostęp do informacji pozwala na rozszerzanie horyzontów i uzyskiwanie interesujących informacji. Mogą mieć one charakter ogólnoświatowy i odwoływać się do wielu kultur i perspektyw patrzenia na świat;
• integracja zespołu podczas wspólnej pracy przy jakimś projekcie, np. tworzeniu gazetki klasowej. Uczniowie  współpracują ze sobą, dzielą się swoimi pomysłami, zainteresowaniami i umiejętnościami – uczą się od siebie.

Prowadzenie zajęć z zastosowaniem nowych technologii podnosi efektywność nauki, ponieważ aktywizuje w równym stopniu obie półkule mózgowe: lewą, przyswajającą to, co werbalne, a także odpowiedzialną za myślenie analityczne i liczenie, oraz prawą, która odbiera emocje, obrazy, odpowiada za kreatywność, wyobraźnię przestrzenną i myślenie abstrakcyjne. Stymulowanie obu tych stref mózgu przekłada się bezpośrednio na efektywność zapamiętywania informacji. Zatem używanie nowych technologii nie jest przejawem mody, ale ma konkretne uzasadnienie dydaktyczne, ponieważ stymuluje proces zapamiętywania.

Za wprowadzeniem do szkoły technicznych nowinek dydaktycznych powinny pójść zmiany w metodyce nauczania. Dopiero umiejętne sprzężenie tych dwóch sfer, a konkretnie dostrojenie edukacji do ulegającego dynamicznym przeobrażeniom otoczenia, przyniesie pożądane rezultaty w postaci wzrostu poziomu skuteczności nauczania i lepszej adaptacji do warunków dzisiejszego świata.

* * *

O autorze:
		Andrzej Nizielski Absolwent Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, założyciel i dyrektor Społecznego Liceum Ogólnokształcącego STO i Publicznej Szkoły Policealnej w Raciążu.
Artykuł ukazał się również na łamach serwisu wolnej publicystyki edukacyjnej Nowy Model Szkoły