Edukacja interaktywna alternatywą dla polskich szkół

Jego celem było przedstawienie znaczenia i wpływu edukacji interaktywnej na zmianę stylu pracy w szkole, oraz upowszechnianie środków i metod edukacji interaktywnej, m.in. poprzez prezentację wzorcowych materiałów i rozwiązań dydaktycznych, oraz serwis „Edukacja Interaktywna” w Portalu Edukacyjnym WSiP.

Interaktywnie znaczy nowocześnie

Edukacja interaktywna to sposób organizowania i prowadzenia procesu nauczania i uczenia się, który maksymalnie zwiększa zaangażowanie i aktywność ucznia oraz daje uczniowi możliwość wyboru własnych dróg poznania i rozwoju, dostosowanych do jego możliwości. W tym ujęciu nauczanie-uczenie się, upodabnia się do procesu badawczego, angażuje wszystkie zmysły i emocje ucznia. W konsekwencji znacznie poprawia się skuteczność nauczania oraz zwiększa się poziom motywacji i satysfakcji uczniów. Szczególną rolę w edukacji interaktywnej mają do odegrania media elektroniczne wykorzystujące narzędzia technologii informacyjnej. Stosowanie hipertekstu i multimediów pozwala swobodnie realizować wielowątkowe i wielopoziomowe nauczanie, moderowane przez uczącego się. Tak pojmowana edukacja jest nowoczesną formą edukacji ustawicznej wykorzystującą w nauczaniu osiągnięcia technologii mobilnej.

Nauczyciele w Zespole Szkół STO w Poznaniu, przy ulicy Wichrowe Wzgórza regularnie wykorzystują na zajęciach tablice interaktywne. Wyposażono w nie wszystkie pracownie przedmiotowe. Zdaniem nauczycieli, edukacja interaktywna sprawdza się doskonale. Jest to nowa płaszczyzna porozumienia pomiędzy nauczycielem - mentorem a uczniem. Zaciera się dawne wyobrażenie o szkole, która jest zacofana, i wychowawcy, który nie jest w stanie zrozumieć nowego pokolenia uczniów. Agata Ludwa – dyrektorka szkoły, z entuzjazmem mówi o nowej technologii, która w tym przypadku poprawia wizerunek nauczyciela w oczach uczniów. Ci młodzi ludzie – twierdzi - wychowani w duchu nowoczesności akceptują wszelkie jej przejawy niemal automatycznie. Nauczyciele zgodnie twierdzą, że dzięki regularnemu stosowaniu tablic interaktywnych zyskali w oczach uczniów, przybliżyli się do nich, nie wyobrażają sobie powrotu do tablicy z kredą. Z badań Norton Online Living Report przeprowadzonych przez firmę Symantec, wynika, że w coraz większym stopniu przenosimy do Internetu swoje zachowania spoza sieci. Raport, przygotowany przez firmę Harris Interactive, zawiera ciekawe dane na temat sposobów posługiwania się nowymi technologiami przez dzieci i dorosłych. Badaniami objęto zachowania użytkowników Internetu – dorosłych oraz dzieci – żyjących w ośmiu krajach: Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Australii, Niemczech, Francji, Brazylii, Chinach i Japonii. Obejmując zasięgiem badań społeczeństwa aktywnie korzystające z nowoczesnych narzędzi komunikacyjnych, udało się zdefiniować ważne trendy we wdrażaniu społeczeństwa informacyjnego. Odkryto różnice i podobieństwa międzykulturowe dotyczące użytkowania technologii. Na przykład, dwie trzecie korzystających z Internetu dorosłych i 70% dzieci w Stanach Zjednoczonych odwiedza witryny internetowe służące do udostępniania filmów wideo. Wykorzystanie do celów edukacyjnych, takich kanałów jak np. YouTube, może przynieść dodatkowe korzyści instytucjom edukacyjnym. Coraz częściej słyszy się o tworzeniu przez uczniów własnych kanałów edukacyjnych. O licznych badaniach nad wykorzystaniem nowoczesnych technologii w edukacji przeczytać można na portalu nowoczesnej edukacji Edunews.pl. Marcin Polak – twórca portalu, zachęca nauczycieli i dyrektorów w cotygodniowych elektronicznych biuletynach (newsletterach) do lektury licznych raportów i wyników najnowszych badań dotyczących rozwoju i prognoz związanych z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi.

Szkoła i nauczyciel w sieci

Ostatnio spotkałem się z fantastyczną grupą nauczycieli z Małopolski. Pracują przeważnie w małych miejscowościach, są aktywni, poszukują inspiracji i ciągle się doskonalą. W ramach projektu finansowanego przez EFS: „Przystosowanie kwalifikacji zawodowych nauczycieli do nowych potrzeb rynku edukacyjnego” uczestnicy rozwijają swoje kompetencje związane z nową rolą nauczyciela. Chcą być ekspertami i trenerami m.in. w zakresie wykorzystania nowoczesnych technologii w edukacji. Są przykładem nauczycieli przedsiębiorczych, proaktywnych i otwartych na nowe idee, wyczuwających współczesne trendy. Rozumieją, że sukces dzisiejszej szkoły polega przede wszystkim na korzystaniu z naturalnych umiejętności pokolenia cyfrowego. Stąd stosowane są przez nich na lekcjach blogi, webquesty, smsy, różne modele e-learningu. Spotkani nauczyciele sami prowadzą swoje blogi i udostępniają je w sieci. Stworzyli grupę na GoldenLine - „Małopolska EDU” i w ten sposób współpracują umawiając się na spotkania nie tylko w sieci, informują o ważnych wydarzeniach edukacyjnych. Po zajęciach z prezesem jednej z najszybciej rozwijających się agencji interaktywnych w Europie są już przekonani do nowych form pracy i dlatego planują niebawem spotkania w Second Life i stworzenie tam szkolnych klas, w których uczniowie będą mogli planować realizację swoich projektów. Dla nich nowoczesna szkoła to miejsce, w którym uczniowie samodzielnie wyszukują, przetwarzają i udostępniają informację tworząc nową wiedzę w czasach, gdy stanowi ona prawdziwą przewagę konkurencyjną, w tym również w edukacji. Nauczyciel staje się arbitrem w ocenie pracy uczniów, którzy rozwiązują zdefiniowane przez nich prawdziwe problemy. Jednocześnie pomaga uczniom w określaniu strategii uczenia się i w budowaniu jego indywidualnej ścieżki szkolnej kariery.

W Wydawnictwach Szkolnych i Pedagogicznych powstał serwis dedykowany edukacji interaktywnej skierowany właśnie do takich dynamicznych nauczycieli. Zamierzeniem autorów jest, aby stał się platformą twórczej wymiany doświadczeń dla wszystkich zainteresowanych wykorzystaniem technologii informacyjnej w nauczaniu. Poprzez wszechstronne i różnorodne działania zmierzające do promowania nowoczesnych środków nauczania i dostosowanych do nich metod oraz doskonalenia nauczycieli, autorzy chcą doprowadzić do powstania społeczności ludzi zainteresowanych wdrażaniem i stosowaniem edukacji interaktywnej. Integracja chętnych do współpracy nauczycieli, szkół i ośrodków metodycznych w zakresie wdrażania i efektywnego wykorzystania edukacji interaktywnej w procesie dydaktycznym, odbywa się poprzez współtworzenie gier edukacyjnych, wymianę scenariuszy lekcji i prezentacji multimedialnych, a także poprzez prowadzenie blogów eksperckich i tworzenie biblioteki webquestów.

Coraz więcej materiałów interaktywnych w postaci map, plansz, modeli i symulacji, powstaje jako osobny materiał interaktywny, który dostępny jest na portalach edukacyjnych. Zarówno WSiP jak i inni wydawcy, a także Internetowe Centrum Zasobów Edukacyjnych MEN Scholaris, dysponują coraz bogatszymi zasobami cyfrowymi, które mogą zostać wykorzystane podczas pracy z tablicą interaktywną. Autorzy materiałów mają świadomość, że sama tablica niewiele zmieni w szkole, jeżeli nadal będzie stosowana w modelu nauczyciel przy tablicy (czasami uczeń) a uczniowie w ławkach. Od kilku już lat zaczęto proponować zupełnie nowe modele zajęć, opierające się na nowoczesnych materiałach multimedialnych współpracujących z tablicami. Tablica ma stać się zintegrowanym systemem zarządzania wiedzą w szkole i być wykorzystana w modelu edukacyjnym stosującym na lekcji zasoby sieci, urządzenia mobilne, cyfrowy kontent edukacyjny i metodologię e-learning, edutaiment i webquesty, podcasty, blogi i wideocasty. Wraz z promocją tablic pojawiło się rozwiązanie, które pozwala dyrektorom szkół zrozumieć sens wdrożenia tablic interaktywnych w nowoczesnej edukacji. Dewiza autorów serwisu „Edukacja Interaktywna” brzmi: „Nie sprzedajemy nowoczesnego kontentu edukacyjnego, ale rozwiązanie dla poprawy jakości kształcenia, efektywności i skuteczności procesu edukacyjnego. Tworzymy w ten sposób szkołę ery postindustrialnej.” Jolanta Zabrocka – dyrektor Zespołu Szkół Podstawowo-Gimnazjalnych w Gdańsku – w porozumieniu ze swoi organem prowadzącym, wyposażyła wszystkie pracownie przedmiotowe w tablice interaktywne. Nie zostawiła jednak nauczycieli samych sobie, i zorganizowała we współpracy z Centralnym Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli i Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu szkolenia dla wszystkich nauczycieli. Promotorem nowoczesnej edukacji jest prof. Hanna Gulińska – autorka znakomitych podręczników do nauczania chemii. Od kilku lat przygotowuje nauczycieli do pracy z tablicą interaktywną. To pod jej wpływem dyrektor szkoły z Gdańsku zrozumiała, jak ważne jest wspieranie nauczycieli w wdrażaniu nowoczesnych technologii. Dziś okazuje się, że SETDA, amerykańskie Stowarzyszenie Dyrektorów Stanowych ds. Technologii Edukacyjnych, zaproponowało wprowadzenie nowego systemu kształcenia nauczycieli, w którym nauczyciele będą musieli pogłębiać swoją wiedzę w sposób ciągły. Dyrektor Zabrocka twierdzi, że to właśnie brak wsparcia lub nieefektywne wsparcie w rozwoju zawodowym jest najważniejszą przyczyną, z powodu której nauczyciele nie stosują nowoczesnych technologii w swojej pracy.

Praktyka i nowe doświadczenia

Moje doświadczenie wskazuje, że wielu nauczycieli zaczęło samodzielnie pracować nad przygotowaniem scenariuszy zajęć, wykorzystując zasoby portali edukacyjnych. W jednej z warszawskich szkół, uczestnicy podczas szkoleń, stworzyli własne propozycje interaktywnych ćwiczeń, które wykorzystują na zajęciach technologie informacyjno-komunikacyjne. Dzięki nim mogą zmienić model dydaktyki szkolnej. Interaktywna tablica – zdaniem ekspertów - powinna stać się miejscem, w którym odbywają się interaktywne prezentacje uczniów. Natomiast zadanie nauczyciela to zdefiniowanie problemu, który uczniowie mają rozwiązać, a wyniki swoich prac zaprezentować na tablicach. Dzięki takim zadaniom, uczniowie w naturalny sposób wykorzystują urządzenia mobilne, które stają się osobistymi pomocami dydaktycznymi. Tego typu wyzwanie staje się bardziej atrakcyjne dla uczniów, a szkoła kojarzy się jako miejsce nowoczesnej edukacji, w której uczeń się uczy i dzięki temu:
- rozwija talenty zgodnie z teorią wielorakich inteligencji;
- w zależności od swoich zdolności angażuje się w poszczególne etapy pracy projektowej;
- wykorzystuje w pracy indywidualne preferencje modalne;
- w naturalny sposób stosuje swoje strategie uczenia się;
- poznaje zasady pracy grupowej i kształci umiejętności społeczne;
- stosuje częste powtórki zgodnie z zasadą skutecznego zapamiętywania;
- poznaje metodykę pracy projektowej;
- stosuje w praktyce narzędzia technologii informacyjno-komunikacyjnej.

Zdaniem dyrektora z warszawskiego gimnazjum przy ul. Dziatwy - Piotra Łukomskiego, zadania przygotowane przez nauczycieli, na pewno angażują uczniów i rozwijają ich kreatywność. Jednocześnie uczniowie stają się autorami szkolnych zasobów edukacyjnych, które może nauczyciel wykorzystywać na kolejnych zajęciach. Nauczyciel – mówi dyrektor Łukomski - staje się tym samym ekspertem, który ocenia merytoryczne aspekty uczniowskiego projektu. Jego opinia jest wyczekiwanym werdyktem, niemal jak opinia jurorów w takich programach jak „You Can Dance”, czy „Mam talent”. Uczniowie przyzwyczajeni do natychmiastowych wyników, które otrzymują korzystając z gier komputerowych, z uwagą oczekują na zdanie nauczyciela, które jest dla nich rozstrzygającą oceną.

Wyzwania dla edukacji

Szkoła epoki industrialnej nie ma już obecnie uzasadnienia, twierdzi dr Jan Fazlagić z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, autor elektronicznej książki zatytułowanej „Dzisiejsza szkoła w gospodarce informacyjnej”. Model szkoły wieku XIX już się wyczerpał. Dziś system lekcyjno-klasowy stał się anachroniczny – twierdzi Anna Rękawek w jednym z podcastów zamieszczonym na portalu Edunews.pl. Jaki więc powinien być model szkolnej dydaktyki gdzie spotyka się uczeń i mistrz, gdzie poszukiwanie prawdy, wychowanie do dobra i tworzenie piękna staje się naturalnym i pasjonującym procesem? Jak więc powinna wyglądać dzisiejsza sala lekcyjna i jak zorganizować w niej przestrzeń, w której nauczyciel stwarza uczniowi sytuacje doświadczania przygody i inspiruje uczniów do działania, dzięki czemu wszyscy odczuwają prawdziwą satysfakcję? Czas na nowoczesną edukację. Niech zatem szkoła stanie się miejscem uczenia się, ale również doświadczania i rozwijania swoich intelektualnych pasji. Strategia lizbońska określiła już kompetencje społeczeństwa wiedzy. Teraz tylko należy wykorzystać istniejące modele, które uwzględniają dzisiejsze wyzwania cywilizacyjne i przybliżają szkołę do świata rozwiniętych technologii informacyjno-komunikacyjnych i globalnej gospodarki, gdzie poszukiwanie informacji, przetwarzanie i upowszechnianie jej w postaci nowej wiedzy, staje się prawdziwym życiem. Pozostaje znaleźć dyrektorów i nauczycieli odważnie wdrażających te modele w swoich szkołach, dzięki czemu staną się one dla uczniów miejscem przygotowującym ich do współtworzenia szczęśliwego społeczeństwa przyszłości.


Witold Kołodziejczyk