Zespół Aspergera i wysokofunkcjonujący autyzm. Inny mózg. Inny umysł

Zespół Aspergera jest zaburzeniem rozwojowym mózgu, które ujawnia się stopniowo wraz z rozwojem dziecka. Od około drugiego roku życia występują charakterystyczne cechy, które są jednoznaczne i stałe przez całe życie. Czy więc zespół ten powinien być uznany za zaburzenie osobowości dlatego, że cechy danej osoby utrzymują sie przez całe życie?

Mamy niepodważalne dowody na to, że zaburzenia ze spektrum autyzmu są zaburzeniami rozwojowymi mózgu (Frith, 2003, s.182; Baron-Cohen, 2008, s.85). Dokładna przyczyna i natura powstawania tych zaburzeń nadal jednak pozostaje nie wyjaśniona.

Rozdział ten to tylko zarys przeogromnego i fascynującego tematu jakim jest mózg i teorie umysłu w odniesieniu do zaburzeń z kręgu autyzmu. Mam nadzieję, że fakty i wątki jakie zawarłam w tej części książki oraz opisałam w prosty i przystępny sposób zachęcą czytelnika do dalszego zgłębiania tematu w literaturze. Kilka nazw anatomicznych powtarza się w tym rozdziale dość często dlatego rozpoczynam od ich krótkiego opisu i definicji. Przedstawię obszary mózgu, które są szczególnym zainteresowaniem naukowców i wykazują zdecydowanie więcej różnic w porównaniu z mózgiem osoby z tzw. grupy normotypowej. Oto więc struktury anatomiczne mózgu wykazujące istotne różnice w ZA/WFA wraz z krótkim opisem podstawowych funkcji, za które odpowiadają:
Ciało migdałowate: odpowiada za generowanie i kontrolowanie emocji, a także za rozpoznawanie emocji u innych ludzi.
Hipokamp: odpowiada za naszą pamięć. Odpowiada za proces kodowania, jaki odbywa się przy przenoszeniu informacji z pamięci krótkotrwałej do trwałej.
Móżdżek: moduluje napięcie mięśni i wpływa na utrzymanie prawidłowej postawy i równowagi ciała. Odpowiada także za możliwość wykonywania ruchów precyzyjnych.
Płaty czołowe: odpowiadają za funkcje ruchowe, za pamięć wyuczonych działań ruchowych, takich jak np. specyficzne schematy zachowań czy wyraz twarzy. Inne funkcje to: ruch gałek ocznych zależny od woli, planowanie i inicjowanie działań w odpowiedzi na zdarzenia zewnętrzne, ocena sytuacji i przewidywanie konsekwencji zachowań, analiza i kontrola stanów emocjonalnych, ekspresja językowa, mowa (obszar Brocka), podejmowanie decyzji, kontrolowanie sekwencji zdarzeń, pamięć robocza.
Płaty skroniowe: odpowiadają za słuch i rozumienie mowy (obszar Wernickiego), za gramatykę, prozodię, rozpoznawanie obiektów, analizę zapachów.

Autyzm i zespół Aspergera nie są już zjawiskiem rzadkim. Wiemy także, że mają silną komponentę genetyczną. Zespół Aspergera [ZA] może więc skupiać się w rodzinach, w których jeśli mamy przypadki ZA to tak samo może wystąpić autyzm (Frith, 2005, s.159). Z rozdziału pierwszego pamiętamy także, że zespół Aspergera i wysokofunkcjonujący autyzm niekiedy nie dają się wyraźnie odróżnić jako jednostki kliniczne oraz że przynajmniej jedna trzecia rodziców dzieci z ZA/WFA sama również ma objawy zespołu ( James, 2006, s.9). Zaburzenia ze spektrum autyzmu stanowią 1 przypadek na 166 badanych dzieci (Fombonne, 2003, 2005 cytowany w Hadjikhami, 2007, s.151). Z kolei według dra Simona Barona-Cohena, liczba ta wynosi 1 na 100 (Baron-Cohen, 2007, s.15). Patrząc więc na te cyfry dojdziemy do wniosku, że każdy z nas może z dużym prawdopodobieństwem spotkać, żyć, pracować lub uczyć się z osobą, która ma autyzm, zespół Aspergera lub wykazuje cechy charakterystyczne dla spektrum. Być może nawet po przeczytaniu tej książki czytelnik sam zauważy pewne cechy autystyczne w sobie.
 

 Agnieszka Rynkiewicz

 Cały artykuł w "EDUKACJA i DIALOG" czerwiec 2009