Inspiracja do uczenia się

Na początek krótkie ćwiczenie: Proszę policz w myślach ile liter jest w nazwie stolicy Polski? Policzone? Jak to zrobiłeś? Czy potrzebowałeś palców, aby wspomóc liczenie? Ciekawym zjawiskiem jest to, że większość osób tak właśnie wykonuje to zadanie, mimo, że jest ono mentalne.

W działaniach pedagogicznych poszukuje się metod i sposobów na usprawnienie procesu uczenia się. W ostatnich 30 latach coraz większego znaczenia nabierają odkrycia i osiągnięcia naukowe, zwłaszcza te, które dotyczą funkcjonowania układu nerwowego i tego jaka jest jego rola w czasie nauki. Coraz wyraźniej rysuje się potrzeba propagowania wyników tych badań, lecz wprowadzanie ich do edukacji nie jest tak oczywiste. Na bazie nowości naukowych, zwłaszcza tych neurobiologicznych, pojawiają się różne trendy i teorie dotyczące efektywnego uczenia się, których założenia opierają się na wybranych faktach z pola naukowego. Wprowadzane w obszary praktyki pedagogicznej dają ciekawe, czasami nawet spektakularne efekty – raczej trudne do pełnego uzasadnienia naukowego. Pojawił się nawet termin „neuropedagogika” jako określenie obszarów praktyki pedagogicznej, wykorzystujących wiedzę o neurologicznych aspektach uczenia się i kreujących techniki uczenia się. Definiując technikę uczenia się jako działanie mające na celu zrozumienie i/ lub zapamiętanie informacji czy umiejętności, poszerza się możliwości poszukiwań usprawniania tego procesu. Wśród dziedzin neuropedagogiki najczęściej wymienia się takie obszary:

 

 

Odkrycie rozłożenia różnych specyficznych funkcji w półkulach mózgowych spowodowało lawinę różnych pomysłów na wykorzystanie tej wiedzy. Dla edukacji szczególnego znaczenia nabrał fakt, że funkcje lewej, bardziej „cywilizowanej” półkuli, kształcą się właśnie w szkole. Komunikacja werbalna, rozumienie pisma, czasu, abstrakcji, logiczne myślenie, tworzenie modeli – to tylko część funkcji, bez których niemożliwe jest dobre życie we współczesnym świecie – a to właśnie domena lewej półkuli. W prawej bardziej „pierwotnej” ulokowane są np. takie funkcje: komunikacja niewerbalna, relacyjność, wyobraźnia, odczytywanie emocji, orientacja w przestrzeni, myślenie obrazowe, całościowe. Na bazie badań o funkcjach półkul powstała koncepcja półkulowości.

To dominacja jednej z półkul, przejawiająca się w stylu myślenia, percepcji, działania i uczenia się. Większa aktywność dominującej półkuli powoduje, że łatwiej wykonuje się pewne zadania, a inne mogą być kłopotliwe w obsłudze. Znane od lat określenie uczniów jako „humanistów” lub „ścisłych” w myśl tej koncepcji jest łatwe do wytłumaczenia. Pokazuje też, że sposób uczenia się dla różnych preferencji wymaga innych założeń, metod i technik. Kinezjologia edukacyjna wykorzystuje powyższe odkrycia i koncepcje do uzasadnienia swojego podejścia. Proponuje taki zestaw ćwiczeń, który pozwala na wykorzystanie „całego mózgu” i uruchomienia potencjału umysłu. Zakłada, że skoro z poziomu umysłu następuje uruchamianie ciała, to zwrotny kierunek uruchamiania pracy umysłu przez ruch ciała jest na to dobrym sposobem. Poprzez aktywność ruchową wpływającą na współpracę pomiędzy półkulami następuje odblokowanie percepcji, której funkcje zwłaszcza w sytuacjach nowych, pod presją, stresowych mogą ulec zahamowaniu.

Kinezjologia oferuje bardzo duży wachlarz technik wpływających na jakość uczenia się poprzez wpływ na koncentrację, koordynację, pamięć, czytanie, pisanie. Teoria Inteligencji Wielorakich – na bazie tej teorii można znaleźć prawdziwe bogactwo pomysłów na aktywne uczenie się i nauczanie. W zależności od rodzaju inteligencji jaką chce się używać, aktywować lub rozwijać dobiera się odpowiednie metody i techniki. Na ten moment twórca tej teorii Howard Gardner wymienia 8 sposobów na jakie każdy umysł radzi sobie z wyzwaniami i nazwał je inteligencjami:
• Inteligencja interpersonalna
• Inteligencja intrapersonalna
• Inteligencja muzyczna
• Inteligencja logiczno-matematyczna
• Inteligencja kinestetyczna
• Inteligencja wizualno-przestrzenna
• Inteligencja językowa
• Inteligencja przyrodnicza.

Teoria Inteligencji Wielorakich zakłada, że wszyscy są utalentowani i inteligentni w bardzo indywidualny sposób, będący unikalną mieszanką powyższych inteligencji. Dominacja inteligencji powoduje, że jeśli wybieramy takie aktywności, zawody i przedmioty, które pozwalają nam na korzystanie z tego zasobu. W szkole teoria ta pozwala na uzasadnienie rozmaitych form i metod dydaktycznych. Integracja sensoryczna jest dziedziną praktyki głównie terapeutycznej, ale sposób w jaki traktuje uczenie się i kłopoty z nim, pozwala przyjrzeć się temu procesowi pod kątem sprawności, aktywności i koordynacji pracy zmysłów przy zbieraniu informacji o otoczeniu. Jakość współpracy świadomych zmysłów (wzrok, słuch, smak, węch, dotyk) jest uzależniona od wpływu zmysłów nieuświadomionych takich jak równowaga, propriocepcja (poczucie ciała i jego pozycji), poczucie ruchu i dotyk. W uczeniu się koordynacja pracy zmysłów wpływa na powodzenie w tej dziedzinie. Specjalnie dobrane ćwiczenia mają na celu poprawienie percepcji zmysłowej, koordynacji ruchowej, równowagi, świadomości ciała a to wpływa na poprawę funkcji myślenia i sprawności uczenia się.

Neurolingwistyczne programowanie zwraca szczególną uwagę na to jak zachodzi komunikacja w szkole. Pokazuje jak mocny jest wpływ języka jakim obsługiwana jest relacja nauczyciel – uczeń. Uczy jakich słów i wyrażeń używać, aby wspomagać proces uczenia się, a jakich unikać, aby nie blokować naturalnej chęci uczniów do rozwoju. Zwraca uwagę na różne programy jakimi nasz umysł się posługuje – np. jaki kierunek ma motywacja, na czym się koncentruje uwaga, jaki uruchamiana jest energia do działania. Również podkreśla indywidualny sposób budowania wiedzy o świecie i pomaga dobrać techniki ułatwiające kontakt i wpływ na innych.

Wszystkie wymienione kierunki traktują w szczególny sposób proces uczenia się jako szansę na rozwój osobisty i optymalne wykorzystanie zasobów. Dają szansę poszerzania wiedzy o sobie i swoich indywidualnych talentach. Zakładają, że każda aktywność na tym polu to krok ku lepszemu rozumieniu własnego sposobu działania. Proponując różne techniki, metody, czy sposoby postępowania w nauczaniu i uczeniu się powoduje zmianę nastawienia do uczenia się.


Maria Piegowska