Zagrożenia młodzieży patologiami społecznymi

Do zjawisk szczególnie niebezpiecznych występujących we współczesnym życiu młodzieży, budzących niepokój opinii publicznej należą między innymi: wczesne porzucenie nauki szkolnej, ucieczki z domu, nadużywanie alkoholu, narkotyzowanie się, popełnianie przestępstw, agresja, wandalizm. Zachowanie takie określa się często mianem manifestacji patologii społecznej. Obejmują one coraz większy odsetek młodzieży, przybierając groźne dla społeczeństwa formy. Niepokojącym jest fakt, że bardzo często ww. zachowania pojawiają się nawet wśród dzieci. Liczba przestępstw popełnianych przez nieletnich stale rośnie. Obserwuje się przejawy głębokiego kryzysu moralnego, osłabienie więzi lokalnej i wpływu opinii społecznej na jednostkę. Te czynniki oraz wiele innych powodują trudności w procesie społecznej adaptacji młodzieży do nowych i ulegających szybkim zmianom warunków i wymagań życia.

Przeciwdziałając niepożądanym zachowaniom młodzieży społeczeństwo tworzy szereg nowych instytucji, modyfikuje już istniejące, zmienia ustawy, doskonali kadrę wychowawczą. Stara się tym samym ograniczyć w sensie ilościowym, jak i w jakościowym te zachowania. Modyfikacji ulega więc system profilaktyczno – resocjalizacyjny. Niewydolność placówek resocjalizacyjnych wpływa bowiem niekorzystnie na społeczeństwo i indywidualne skutki patologii społecznej. Następuje obciążenie budżetu spowodowane utrzymaniem nieletnich przestępców, a pieniądze podatników nie mogą być tym samym przekazywane na inne istotne cele.
 

W związku z powyższym podjęłam próbę zbadania stopnia zagrożenia patologią społeczną młodzieży na terenie Tuchowa (ok. 7 - tysięczne miasto położone w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim).

Na podstawie ankiety przeprowadzonej na terenie Tuchowa z pedagogami szkolnymi, przedstawicielami Policji, w Urzędzie Miasta i Gminy, z właścicielami barów oraz własnej obserwacji można stwierdzić, że do najczęstszych rodzajów patologii społecznej przejawianych przez młodzież na terenie Tuchowa zalicza się:
• spożywanie alkoholu,
• palenie papierosów,
• używanie narkotyków,
• wulgarność,
• wandalizm,
• kradzieże,
• wymuszenia,
• wagarowanie,
• ucieczki z domów,
• demoralizację seksualną,
• przemoc fizyczną.

Spośród wszystkich udzielonych odpowiedzi, jako objawy patologii społecznej najczęściej wymieniane są: spożywanie alkoholu i palenie papierosów. Przypadki spożywania alkoholu przez młodzież gimnazjalną oraz ponad gimnazjalną są notowane przez Policję na terenie podległej jednostki, zazwyczaj przy okazji organizowanych w szkołach dyskotek dla młodzieży szkolnej lub podczas wagarowania.

W każdym roku notuje się podobne, jednostkowe przypadki spożywania alkoholu przez młodzież. Zdaniem przedstawicieli Policji najczęściej występuje palenie papierosów przez młodzież oraz wagary szkolne. Z uwagi na mnogość zagadnień, którymi funkcjonariusze Policji się zajmują mała jest ujawnialność takich przypadków. Nasilenie wagarowania występuje w okresie wiosennym i przed zakończeniem roku szkolnego w związku z czym, w tym okresie wzmaga się działania prewencyjne ukierunkowane na legitymowanie nieletnich przebywających w czasie lekcji poza swoimi szkołami. Notuje się także używanie narkotyków. Co roku ujawnia się przypadki rozprowadzania narkotyków na terenie szkół ponadgimnazjalnych lub na terenie lokali znajdujących się na terenie głównie Tuchowa. Najczęściej notuje się kradzieże mienia i wymuszenia rozbójnicze dokonywane przez nieletnich.

Pracownicy barów uważają, iż głównymi symptomami patologii społecznej młodzieży są: nadużywanie alkoholu oraz palenie papierosów. Również na podstawie własnych obserwacji mogę stwierdzić, że alkoholizm na terenie Tuchowa istnieje i jest to problem nagminny. Z reguły, gdy młodzież przychodzi do baru czy dyskoteki jest spożywany alkohol, głównie piwo. Podobnie rzecz ma się z paleniem papierosów. Nastolatek z papierosem w ręku stał się czymś zupełnie normalnym i to nie tylko poza szkołą, ale również na terenie szkół. Moda na ,,niepalenie”, w pojęciu tuchowskiej młodzieży jest czymś zupełnie abstrakcyjnym.

Największe spożycie alkoholu występuje w weekendy i dni wolne od nauki szkolnej. W każdy weekend odbywają się dyskoteki, które zawsze są ,,zakrapiane” alkoholem, najczęściej z tego właśnie powodu dochodzi do różnych awantur i bijatyk. Niejednokrotnie musi wtedy interweniować Policja. Bardzo często zdarza się, że młodzież wracająca z dyskoteki z chęci wyładowania swojej agresji, nie przebiera w wulgarnych słowach oraz dewastuje wszystko, co napotyka na swojej drodze. Są to najczęściej przydrożne znaki drogowe oraz przystanki, na których widnieją obelżywe hasła. Na akty wandalizmu narzekają też właściciele barów i dyskotek, są to: połamane stołki, stoły, rozbite szyby i butelki. Według pedagogów szkolnych również na terenie szkoły można spotykać się z wandalizmem. Zjawisko to najczęściej jest widoczne w wybitych szybach, urwanych klamkach i koszach na śmieci. Często spotykanymi symptomami patologii społecznej na terenie szkoły jest używanie słów wulgarnych. Nauczyciele skarżą się na to, iż uczniowie nawzajem się przezywają, a zdarzają się nawet przypadki używania przekleństw w obecności osób dorosłych.

Pomimo występujących zjawisk patologii społecznej wśród młodzieży, jej rozmiary – jak wynika z danych uzyskanych od przedstawicieli Policji – nie są duże i tak np. wskaźnik udziału przestępstw popełnionych przez nieletnich do ogółu przestępstw stwierdzonych wynosi na terenie działania Komisariatu Policji 12,6%, a spośród przestępstw o charakterze kryminalnym (tj. kradzieże mienia, włamania, rozboje itp.) wskaźnik ten wynosi 20,0%.

W Liceum Ogólnokształcącym rozmiary patologii społecznej są niewielkie. Na paleniu papierosów zostało ,,przyłapanych” kilkanaście osób, a na piciu alkoholu – kilka. Młodzież ucząca się w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych, zdaniem pedagoga, nie należy do bardzo zdeprawowanej. Owszem symptomy patologii występują, ale nieregularnie i sporadycznie. Wagarowanie i palenie papierosów dotyczy ok. 12% młodzieży. Najwięcej problemów sprawiają uczniowie klas pierwszych. W tym miejscu chciałabym przedstawić wyniki badań, uzyskanych za pomocą ankiety, którą skonstruowałam w celu ustalenia rodzajów i rozmiarów patologii społecznej wśród młodzieży. Badania te zostały przeprowadzone w 2003 roku.

W ankiecie tej uczestniczyło 100 uczniów uczęszczających do klas czwartych Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Tuchowie, w tym 75 dziewcząt i 25 chłopców w wieku 18-19 lat. 47 ankietowanych pochodzi z miasta, a 53 – ze wsi. 79% ankietowanych zadeklarowało, że pije alkohol z czego:
• 1-2 razy w roku – 36%,
• 1-2 razy w miesiącu – 30%,
• kilka razy w miesiącu – 22%
• 1-2 razy w tygodniu – 9%,
• prawie codziennie – 3%.

Każdy chłopiec biorący udział w ankiecie, na pytanie: Czy pijesz alkohol?, odpowiedział twierdząco. 63% ankietowanych najczęściej pije piwo, 27% wódkę, a 10% wino. 5% badanych przyznało się do zażywania narkotyków lub ich próbowania. Na pytanie: Czy wiesz gdzie można kupić narkotyki?, ankietowani uczniowie odpowiedzieli:
• wiem o kilku miejscach, o kilku osobach – 19%,
• wiem o jednym miejscu, o jednej osobie – 4%,
• nie wiem, ale mógłbym (mogłabym) się dowiedzieć – 40%,
• nie wiem ani gdzie, ani od kogo – 37%.

Do wagarowania przyznało się 33% uczniów; do popełnienia kiedykolwiek jakiegoś przestępstwa 8%. Do subkultur młodzieżowych należy 8% badanych. W oparciu o własne spostrzeżenia można stwierdzić, że nie ma dyskoteki czy zabawy tanecznej, na której nie miałyby miejsca bójki i pobicia. Istnieje jednak ciemna liczba tego zjawiska, z tego względu, iż tego typu zdarzenia nie są zgłaszane w formie zawiadomień o przestępstwach. Bezsprzecznym faktem jest to, iż do zdarzeń tego typu dochodzi szczególnie pod wpływem alkoholu.

Według ankietowanych największe nasilenie symptomów patologii społecznej obserwuje się w weekendy oraz w okresie letnim. Aby określić, które zjawiska dewiacyjne traktowane są przez młodzież jako niebezpieczne społecznie przeprowadziłam badania identyczne jak D. Pstrąg w 1998r. w rzeszowskich szkołach średnich. Zadanie badanych polegało na wyborze spośród 22 zjawisk traktowanych tradycyjnie jako dewiacyjne i niepożądane społecznie, dziesięciu najbardziej ich zdaniem nagannych moralnie i niebezpiecznych społecznie symptomów patologii oraz przydzielenie im odpowiedniej liczby punktów, według skali: I miejsce – 10 punktów, II miejsce – 9 (...) X miejsce – 1 punkt. Uzyskane rezultaty badań ilustruje tabela.

Porównując moje wyniki badań do wyników badań D. Pstrąg stwierdzam, iż są one bardzo podobne. Godne podkreślenia jest to, że miejsca od 1 do 5 są ułożone identycznie. Młodzież za zjawiska zdecydowanie patologiczne uważa te zachowania, które wiążą się z bezpośrednim zagrożeniem życia ludzkiego, a więc zabójstwo, dzieciobójstwo, samobójstwo. Pozostałe miejsca w większości przypadków również się pokrywają. Moje wnioski są więc podobne do tych, wysuniętych przez D. Pstrąg. Młodzież szczególnie negatywnie ocenia te zjawiska patologiczne, których skutki dotykają częściej młodszej grupy wiekowej, czyli dzieciobójstwo, przemoc w rodzinie, znęcanie się nad dziećmi, narkomanię czy sekty.

 

Ewa Sowa