www.edukacjaidialog.pl Czasopismo Czerwiec 2008 - OPINIA

Kilka słów o współpracy STO z norweskim partnerem

Społeczeństwo obywatelskie zaczyna się w szkole. To piękne hasło jest tytułem programu, jaki wspólnie z partnerem norweskim realizuje Społeczne Towarzystwo Oświatowe. Właściwie należałoby się tylko cieszyć, że nasze latorośle będą przygotowane do działań obywatelskich, ale wraz ze stwierdzeniem, że coś się kiedyś zaczyna, pojawia się pytanie: a kiedy i gdzie się kończy? Odpowiedź jest według mnie bardzo prosta. W polskiej rzeczywistości społeczeństwo obywatelskie być może zaczyna się w szkole, ale na pewno również w szkole się kończy. Tę smutną konstatację można podeprzeć szeregiem argumentów, można jej oczywiście próbować zaprzeczyć, przywołując tysiące stowarzyszeń, fundacji i różnych działań zwanych obywatelskimi (patrz Ochojska, Fundacja Batorego, Owsiak et consortes), co jednak nie zmienia faktu, że zaangażowanie obywatelskie Polaków daleko odbiega od przeciętnego kraju europejskiego. Jaka jest tego przyczyna?

W znacznej mierze filozofia, że „społeczeństwo obywatelskie zaczyna się w szkole”, ponieważ w każdym demokratycznym kraju społeczeństwo obywatelskie zaczyna się w rodzinie, gdzie dziecko styka się z nim od kołyski, uczy przez całe młodzieńcze życie i wpisuje w codzienną działalność wieku dojrzałego. Tylko zwyczajna, zdrowa rodzina, kontrolująca również szkołę, w której rzekomo ma się zaczynać społeczeństwo obywatelskie, jest w stanie zainspirować dzieci do aktywnych postaw pro publico bono. Niestety, często tak jest, że szkoła uważająca się za kreatora postaw obywatelskich, sama na co dzień od tych postaw ucieka. Przykłady? Bardzo proszę: czymże jest permanentne niedopuszczanie przez wielu nauczycieli i dyrektorów rodziców do współdecydowania o charakterze szkoły i jej programie wychowawczym? Czym są prawie dwudziestoletnie boje o racjonalne zapisy w ustawie o systemie oświaty, przybliżające nas do standardów europejskich, którym z zaangażowaniem godnym lepszej sprawy sprzeciwiały się nauczycielskie związki zawodowe, liczni politycy i samorządowcy? Czym jest tworzenie fikcyjnych samorządów uczniowskich, które z góry mają zadekretowane przez grono pedagogiczne struktury, zakres działania, obszar odpowiedzialności itp.? Czym jest fakt, że wśród promotorów uczniowskiej obywatelskości nierzadko znajdują się osoby, swoim codziennym życiem tej obywatelskości zaprzeczające?

Mimo wszystko z dwóch powodów cieszę się z realizacji przez STO programu „Społeczeństwo obywatelskie zaczyna się w szkole”. Pierwszy to nawiązanie kontaktów z oświatą norweską, krajem, gdzie rzeczywiście obywatele czują się współwłaścicielami swojego państwa odpowiedzialnymi za jego los. Powód drugi to fakt, że kolejny raz nasze stowarzyszenie przekracza granicę niemocy i mówi o sprawach ważnych, o sprawach które zadecydują o przyszłości Polski (bo na przyszłość kraju wpływa nie tylko ekonomia, ale również szereg imponderabiliów). Mam nadzieję, że ten, trochę przewrotny tekst zachęci moich Czytelników do refleksji, bo choć:

Cierpka to mowa – jak krew spiekła, czarna, Ale w niej skryta myśl zbawienia leży; Wszak wiecie, bracia! że z cierpkiego ziarna Dąb rozłożysty pod niebo wybieży.

Od przyszłych Obywateli Rzeczypospolitej oczekuję wskazania autora powyższych słów, gdyż to też wiedza niezbędna do budowania społeczeństwa wolnych, zaangażowanych w życie kraju ludzi.

Wojciech Starzyński

Czerwiec 2008 - OPINIA