Imię i nazwisko:
Adres email:


Kierowanie zgodne z wartościami



Każda szkoła – świadomie lub nie – przejawia określony, charakterystyczny dla niej system wartości tworzący swoistą kulturę organizacji. Jest to centrum działalności, z którego wynikają wszystkie inne posunięcia, a także kształt ogólny szkoły. Na kulturę organizacji składają się wartości wyznawane przez jej członków, przekonania, jakie mają na temat swojego miejsca pracy, umiejętności poszczególnych ludzi związanych ze szkołą i oczywiście konkretne zachowania.


Szkoła jest współzależnym systemem. Świadomość, że każda szkoła jest systemem wzajemnie wpływających na siebie elementów, z których każdy pełni swoją specyficzną rolę staje się coraz bardziej powszechna. Potencjalne możliwości każdej ze szkół są zbliżone, zaś największe rezerwy znajdują się w sposobie kierowania potencjałem ludzkim. W szkole traktowanej jako system poszczególne stanowiska pracy tworzą elementy tego systemu. Oznacza to, że zmiana elementu wpływa w większym bądź mniejszym stopniu na zmianę całego systemu. Często pojedyncze zmiany na początku mogą być niedostrzegane lub zauważane z dużym opóźnieniem. Zrozumiały jest wymóg, aby ów system, jakim jest szkoła, działał sprawnie i wydajnie. Dlatego funkcjonowanie szkoły jako systemu należy regularnie analizować i udoskonalać na kilku najważniejszych poziomach: Misja/tożsamość – jest odpowiedzią na pytanie, po co nasza szkoła istnieje, jaka jest jej unikalność, co ją wyróżnia spośród innych podobnego typu;


Wartości – co jest najważniejsze, jakimi wartościami kieruje się szkoła, jakie wartości respektuje, jakie potrzeby uczniów i rodziców, a także nauczycieli szkoła zaspokaja oferując swoje usługi;

Przekonania – jaka jest strategia szkoły, w jaki sposób szkoła dociera do klientów (uczniów, rodziców), jaki sposób myślenia o środowisku, rodzicach, uczniach i poziomie nauki jest powszechny wśród pracowników szkoły;

Umiejętności – jakich konkretnych umiejętności wymaga się od dyrektora, nauczycieli, uczniów, jakie umiejętności komunikacji i przepływu informacji są potrzebne, aby szkoła mogła działać sprawnie zarówno poziomo, czyli między poszczególnymi pracownikami, jak i pionowo - między poszczególnymi szczeblami zarządzania;

Zachowania – co konkretnie musi robić każdy z pracowników szkoły na danym stanowisku pracy, jaki jest styl pracy nauczyciela, jaki jest model pracy ucznia w danej szkole;

Środowisko – jakie są warunki pracy, gdzie konkretnie szkoła jest umiejscowiona, z kim współpracuje.


Powyższe poziomy są ułożone według zasady od najszerszych zakresowo, najbardziej ogólnych, do bardziej konkretnych. Mają one bezpośrednie zastosowanie w procesie dydaktyczno-wychowawczym.

Charakterystycznym jest, że każdy z tych poziomów przedstawiony na rysunku zastosować można do szkoły jako organizacji, ale i w indywidualnych przypadkach – w stosunku do pracowników szkoły i jej uczniów. Każdy z członków społeczności szkolnej posiada swoją tożsamość, kieruje się określonymi wartościami, ma przekonania na swój temat zarówno ograniczające, jak i wspierające, ma też zdanie na temat swoich możliwości itp. Wielokrotnie budujemy wśród uczniów fałszywą tożsamość w momencie, kiedy dotyczy to tylko ich pojedynczych umiejętności. Nie umiesz dodawać – mówi nauczyciel do ucznia i często dodaje, że jest mało zdolny, jest antytalentem matematycznym itd. Sprawa jednak dotyczy konkretnego zachowania. Nie umiesz dodawać, więc powinieneś się nauczyć tej konkretnie czynności – powinien powiedzieć nauczyciel i nie ma to nic wspólnego z tożsamością, którą się często wśród uczniów niepotrzebnie buduje. Przykładów takich można mnożyć.

Przykład:

Rozważmy, jak dyrektor myśli o swojej szkole na tych różnych poziomach:

Środowisko: To miasto, w którym można stworzyć znakomitą szkołę.
Zachowanie: Udało mi się opracować oryginalną koncepcję szkoły.
Możliwości: Mogę zainteresować swoją propozycją wielu nauczycieli i gminę.
Przekonania: Uda mi się przekonać innych do moich pomysłów. W ten sposób dostanę zgodę na wdrożenie koncepcji.
Misja/tożsamość: Zmieniam polską szkołę. Jestem dobrym dyrektorem.
Jeżeli więc dyrektor szkoły ma zbudowane przekonanie o prawdziwej wartości tego, co stworzył, to na pewno wywoła to zmianę jego zachowań. Z kolei przekonanie, że jego propozycja nie jest atrakcyjna, powoduje zupełnie odmienne reakcje. Nie angażuje się w swoją działalność z entuzjazmem. To spowoduje, że buduje o sobie samym przekonanie, że jest dyrektorem, który niczego nie może, nic mu się nie udaje, na nic nie ma wpływu. To jest też przyczyna, dla której w tej samej miejscowości, w tych samych warunkach finansowych są szkoły, które się rozwijają i proponują coraz to ciekawsze rozwiązania i takie, które nie zmieniają się od lat. Przyczyna tkwi w przekonaniach i możliwościach dyrektorów i pojedynczych nauczycieli. Peter Senge nazywa to modelami myślowymi, które mogą być prostymi uogólnieniami, typu „ludziom nie można ufać”, „tutaj już nic nie pomoże” lub też złożonymi teoriami, takimi jak na przykład koncepcja wyjaśniająca, dlaczego nauczyciele w naszej szkole w taki a nie inny sposób pracują.

 
Świadomość istnienia poziomów funkcjonowania organizacji, powoduje, że dostrzegamy, iż kulturę szkoły kształtują jej wszyscy członkowie. Dlatego tak ważne stało się ostatnio myślenie o kierowaniu i zarządzaniu w kontekście wartości. Co i jak myślimy o naszej szkole, ma wpływ na kształtowanie jej tożsamości.

Należy pamiętać: zmiany na niższym poziomie niekoniecznie powodują zmiany na wyższym.

Jest mało prawdopodobne, aby zmiana w środowisku miała wpływ na moje przekonania. To, jak się zachowuję, może zmienić jakieś moje przekonanie o sobie samym, ale zmiana przekonań definitywnie wpłynie na sposób zachowania.

Zmiana na poziomie wyższym zawsze wywołuje zmianę na poziomie niższym.

Taka zmiana będzie mocniej oddziaływać i dłużej pozostanie. Jeśli zatem chcemy zmienić zachowanie, pracujemy z możliwościami i przekonaniami. Jeśli brak jest możliwości, powinniśmy przyjrzeć się swoim przekonaniom. Nie wystarczy, aby dyrektor szkoły wierzył, że może być dobrym dyrektorem – musi poprzeć swoje przekonania pracą. Przekonanie bez możliwości i potrzebnych zachowań są zamkami z piasku. Prosty przykład może dotyczyć szkoły, kiedy nauczyciele mają zbudowane przekonanie o swoich możliwościach. To ułatwia im działanie potwierdzające ich możliwości. To powoduje zmianę zachowań w środowisku. W ten sposób rozpoczyna się proces zmian jakościowych w szkole.

Pamiętam ciekawe ćwiczenie, które wykonywałem podczas jednego ze szkoleń dla dyrektorów, którego celem była zilustrowanie istnienia wymienionych wyżej poziomów.


Przykład:

Kiedy przychodził do mnie nauczyciel i skarżył się na klasę, że nie radzi sobie z uczniami i ma z nimi kłopoty twierdząc jednocześnie, że jest złym nauczycielem, to nie robi niczego innego, jak tylko przeskakuje z poziomu zachowań na poziom tożsamości. Zmiana przekonania i określenie odpowiednich możliwości spowoduje zmianę zachowań. Zachowania, które zaczną przynosić efekty i pozytywne rezultaty spowodują zmianę opinii nauczyciela o sobie samym. Każde jego zachowanie wywołujące pozytywne reakcje środowiska umocnią go w przekonaniu, że jest dobrym nauczycielem.

Dążenie ku doskonałości w różnych światowych firmach stało się tematem badań wspomnianego już wcześniej Toma Petersa, wybitnego amerykańskiego autorytetu w dziedzinie zarządzania. Można obecnie zastanowić się, jak koncepcję kierowania firmą, która opiera swoje działania na wartościach, przełożyć na szkolną praktykę. Iwona Majewska-Opiełka w książce „Umysł lidera” pisze:

„Wybitni menadżerowie zawsze zdawali sobie sprawę z tych zależności, jednak od połowy lat osiemdziesiątych mówi się o nich coraz powszechniej. Stało się to za sprawą książki Thomasa J. Petersa i Roberta H. Watermana In Search of Exellence, która zrewolucjonizowała amerykańskie spojrzenie na biznes. Jest to sprawozdanie z gruntownych badań przeprowadzonych na sześćdziesięciu dwóch najlepiej funkcjonujących przedsiębiorstwach, wśród których znalazły się między innymi Boeing, Delta Airline, Hewlett-Packard, IBM, McDonald, 3M. Okazuje się, że długotrwały sukces i umiejętności dostosowania się do szybko zmieniających się warunków zewnętrznych zawdzięczają przyjętemu systemowi wartości.” (Iwona Majewska-Opiełka, Umysł lidera. Medium Warszawa 1998)
 


Powyższy przykład może stać się inspiracją do przełożenia go na rzeczywistość szkolną i tym samym można zauważyć, jak ogromne znaczenie na rozwój szkoły ma myślenie o niej poprzez wartości i kształtowania wśród jej członków etyki charakteru. Wartości wyznaczają w szkole konkretne działania i decyzje. To wartościom podporządkowany jest program szkoły, na który składają się m.in. programy nauczania, programy wychowawcze, szkolne systemy oceniania, program współpracy ze środowiskiem lokalnym i zadania szkoły.

Powyższy schemat pokazuje nam, jak misja i wyznawane wartości implikują nie tylko treści programu dydaktyczno-wychowawczego szkoły, ale i jej strukturę, strategię doboru i doskonalenia nauczycieli, a także styl kierowania szkołą.

Na kulturę organizacyjną szkoły, jak w każdej organizacji, składa się jej część formalna (procedury, zakresy obowiązków, struktura organizacji, cele i formy działania) i część ukryta (normy, przekonania, wartości, postawy, osobiste cele i dążenia, motywacje, zaangażowanie, nieformalne relacje, postawy moralne, nastroje). Najłatwiej dokonywać zmian w części formalnej, mając na uwadze nowe programy nauczania, nowe rozwiązania organizacyjne, nowe ustawy i rozporządzenia. I na tym poziomie zmiana nie jest trudna. Na trudności napotykamy dopiero wówczas, kiedy zamierzamy objąć zmianą część ukrytą organizacji (szkoły). Podobnie wygląda sytuacja, kiedy rozpatrujemy kompetencje dyrektora, nauczycieli i uczniów. Część widoczna jest łatwiejsza i składają się na nią umiejętności i wiedza. Tego możemy się nauczyć. Trudniej i o wiele dłużej podlegają zmianie nasze postawy, wartości, tożsamość, samoocena, poczucie własnej wartości, motywy działania, przekonania. Aby nastąpiły pozytywne zmiany w naszej szkole, aby szkoła funkcjonowała właściwie, była skuteczna i efektywna najwięcej uwagi należy poświęcić właśnie na budowanie hierarchii wartości, którymi będziemy się w szkole kierować. Zarządzanie przez wartości jest właśnie taką propozycją, która oprócz zarządzania (skierowanego na formalną część organizacji) główny nacisk kładzie na kierowanie (ukierunkowane na część nieformalną). To rozróżnienie jest niezwykle istotne. Ludzie przede wszystkim potrzebują liderów, którzy potrafią przedstawić im taką propozycję, za którą będą chcieli podążać.

Kierowanie rozumiem jako wyzwalanie u ludzi ich potencjału, wydobywania z nich ich ukrytych możliwości, motywowanie ludzi, w końcu szkolenie w zakresie doskonalenia w celu rozwoju szkoły. Stephen R. Covey na zajęciach w kierowanym przez siebie Centrum Kształcenia Liderów przypomina: „Nie można akceptować i dokonywać zmian, jeśli nie ma się wewnętrznego niezmiennego rdzenia. Zdolność do zmiany wypływa z trwałej świadomości, kim jesteś i jakie cenisz wartości”. Od tego właśnie należy rozpocząć wędrówkę ku nowej szkole.

Ludzie nie będą chcieli zmian, dopóki źródło ich bezpieczeństwa nie będzie się znajdowało wewnątrz nich.

W przeciwnym razie wszelkie zmiany będą postrzegali jako zagrożenie. Poczucie bezpieczeństwa dla naszych działań tkwi w niezmiennych zasadach i systemie wartości. To jest podstawa, na której budujemy nasze działania. Bezpieczeństwo tkwi również w poczuciu własnej wartości.


Witold Kołodziejczyk

Listopad 2007 - TEMAT
REKLAMA
SPOŁECZNOŚĆ
KATEGORIE
NAJNOWSZE ARTYKUŁY

Warszawska Liga Debatancka dla Szkół Podstawowych - trwa przyjmowanie zgłoszeń do kolejnej edycji

Redakcja portalu 29 Czerwiec 2022

Trwa II. edycja konkursu "Pasjonująca lekcja religii"

Redakcja portalu 29 Czerwiec 2022

#UOKiKtestuje - tornistry

Redakcja portalu 23 Sierpień 2021

"Moralność pani Dulskiej" Gabrieli Zapolskiej lekturą jubileuszowej, dziesiątej odsłony Narodowego Czytania.

Redakcja portalu 12 Sierpień 2021

RPO krytycznie o rządowym projekcie odpowiedzialności karnej dyrektorów szkół i placówek dla dzieci

Redakcja portalu 12 Sierpień 2021


OSTATNIE KOMENTARZE

Wychowanie w szkole, czyli naprawdę dobra zmiana

~ Staszek(Gość) z: http://www.parental.pl/ 03 Listopad 2016, 13:21

Ku reformie szkół średnich - część I

~ Blanka(Gość) z: http://www.kwadransakademicki.pl/ 03 Listopad 2016, 13:18

"Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie"

~ Gość 03 Listopad 2016, 13:15

"Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie"

~ Gość 03 Listopad 2016, 13:14

Presja rodziców na dzieci - Wykład Margret Rasfeld

03 Listopad 2016, 13:09


Powrót do góry
logo_unii_europejskiej