Przedszkole w... domu spokojnej starości

Co zrobić, by domy trzeciego wieku upodobnić do małych zbiorowości zaangażowanych w prospołeczne działania, które najlepiej zaspokajają poczucie przydatności? Gerontolodzy z białostockiej Akademii Medycznej we współpracy z niemieckimi lekarzami przeprowadzili następujący eksperyment: zainspirowali emerytów z jednego z białostockich osiedli do utworzenia organizacji samopomocowej. Okazało się, że odsetek osób, które miały ochotę niesienia pomocy innym, sięgał prawie 90%, choć tylko około 10% z nich podjęło się realizacji wskazanych zadań. Liczby te obrazują żywotność drzemiących w psychice osób starszych zachowań prospołecznych, które jeśli zostaną pobudzone, mogą uczynić ich życie bardziej wartościowym, pełniejszym – nadać mu sens. Dobrowolna bowiem praca na rzecz słabszych i potrzebujących jest najlepszą terapią zajęciową dającą poczucie przydatności.

Powstaje pytanie: Dlaczego nie przenieść tych doświadczeń na teren domów spokojnej starości i nie połączyć ich z funkcjonującymi przedszkolami? Mimo obniżania się u ludzi po 60. roku życia ilorazu inteligencji, ich zasoby wiedzy społecznej, zdolność słowno-pojęciowa oraz rozumowanie matematyczne nie ulegają pogorszeniu. Znaczy to, że przebywanie z seniorami przyniosłoby dzieciom wiele korzyści: zapewniałoby im opiekę większej liczby dorosłych niż w typowym przedszkolu, pozwoliłoby zaspokoić ich rozwój poznawczy i społeczny, a starszym dało poczucie opieki nad wnukami, przywróciło ich życiu smak.

Jeśli spojrzeć na ten pomysł z punktu widzenia teorii rozwoju psychospołecznego Eriksona, opieka ludzi starszych nad dziećmi daje obydwu stronom okazję do pozytywnego rozwiązania własnych kryzysów rozwojowych. Dzięki temu, że nie ma podstaw do rozdźwięku między jawnym a utajonym poziomem wiedzy jednostki, dziecko czuje się bezpieczne, a proces jego społecznego wychowania przebiega bezkonfliktowo. To bardzo dogodna sytuacja do kształtowania się osobowości, bo jednostka, zamiast tracić energię na radzenie sobie z podświadomymi konfliktami, wykorzystuje swój potencjał do twórczego rozwoju.

Moment przekraczania progu przedszkola przez trzylatka należy do najbardziej znaczących i trudnych w jego życiu, dlatego wspieranie dziecka przez rodzinę lub inne grono życzliwych mu osób dorosłych jest ze wszech miar korzystne dla małego człowieka. Zainstalowanie przedszkola w domu starców daje niepowtarzalną okazję do spotkania się dwóch światów zmagających się ze swoimi, jakże różnymi, problemami rozwojowymi: jednego dopiero zaczynającego swą wędrówkę przez życie i drugiego – zbliżającego się do kresu; zwłaszcza dla dorosłego wchodzenie w interakcję ze światem małego dziecka jest nie do przecenienia!

Przedszkole w domu starców może być ciekawym przedsięwzięciem pedagogicznym, jednak trzeba by jeszcze przekonać do tego rodziców z zasady niezainteresowanych niekonwencjonalnymi sposobami oddziaływania na rozwój swojego dziecka. Szlaki zostały już jednak przetarte, bo w naszej rzeczywistości od wielu lat istnieją placówki o charakterze integracyjnym, skupiające pod jednym dachem dzieci różnych potrzeb.

W Polsce pierwsze przedszkole, które podjęło próbę zerwania z obrazem „przechowalni” dla dzieci, utworzono w 1982 roku w Warszawie. Przyjęło ono zasady pracy znanych już na Zachodzie placówek integracyjnych. Ich celem jest rozwijanie dziecka w kierunku przystosowania społecznego, dzięki czemu ma ono szansę na pełniejszy rozwój intelektualny i emocjonalny.

Biorąc pod uwagę wyniki badań psychologicznych i analiz socjologicznych, można powiedzieć, że w obu grupach wiekowych – dzieci w wieku 3-6 lat i ludzi po 60. roku życia – tkwi ogromny potencjał, który umożliwia obu stronom wychodzenie naprzeciw swoim wynikającym z cyklu rozwojowego potrzebom.


Beata Bendkowska
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie