Przyszłość młodych samotnych matek

Wiele się teraz mówi i pisze o żądnych sukcesu młodych ludziach pragnących za wszelką cenę zrobić karierę. Wniosek jest zwykle taki: kariera – tak, za wszelką cenę – nie! Zainteresowałam się, co myślą o swojej przyszłości przedstawicielki dość licznej w społeczeństwie grupy młodych kobiet samotnie wychowujących dzieci, a więc znajdujących się w trudnych warunkach społecznych i materialnych. Ich przykład może być rzeczowym argumentem w dyskusjach młodzieżowych na temat postaw i zachowań w życiu osobistym i ich konsekwencjach.

Rozmawiałam z dziesięcioma kobietami, a właściwie jeszcze dziewczętami, w wieku 16-19 lat, zamieszkującymi jeden z domów samotnej matki w Trójmieście. Moje rozmówczynie pochodzą przeważnie z rodzin niezamożnych, o niskim morale, w których częstym zjawiskiem są alkoholizm i przemoc ze strony rodziców lub rodzeństwa. W placówce opiekuńczej znalazły się z powodu odrzucenia przez rodzinę. Chciałam się od nich dowiedzieć, jak doświadczone ciężko przez los młode osoby, które dokonały błędnego wyboru w życiu osobistym, oceniają swoje postępowanie i widzą swoją przyszłość w najbliższych 5-10 latach. Pytałam, jak wyobrażają sobie swoje istnienie w warunkach dokonujących się przeobrażeń w naszym życiu społeczno-gospodarczym, zwróciłam także uwagę na obecność w ich w życiu atrybutów wartości. Ze względu na to, że badanie objęło niewielką liczbę reprezentantek tej grupy społecznej, uzyskane rezultaty nie mogą stanowić podstawy do szerszych uogólnień.

Mimo pozostawania przez lata w materialnym niedostatku i doznając dojmującego uczucia porzucenia przez życiowych partnerów, młodych kobiet z niemowlakami przy piersi nie opuszcza optymizm: z wyjątkiem jednej wszystkie deklarowały wiarę w odmianę swojego życia. Wierzą w posiadanie w przyszłości pięknego mieszkania, dobrze płatnej pracy, życia u boku mężczyzny, który będzie je kochał i zapewni bezpieczeństwo materialne, a dziecko, które nieoczekiwanie pojawiło się w ich życiu, wyrośnie na ładne i mądre. Trzy osoby wyraziły nadzieję na zdobycie wyższego wykształcenia, gdyż – jak uważają – w obecnych warunkach trudno wyobrazić sobie znalezienie dobrze płatnej pracy bez ukończenia wyższych studiów.

W hierarchii wartości na pierwszym miejscu stawiają plany stworzenia własnej rodziny. Pracę uważają za jedyny dostępny sposób na zdobycie środków do życia dla siebie i na wychowanie dziecka, a w przyszłości zagwarantowania mu wykształcenia i dobrego startu w życiu. Te, które myślą o zdobyciu wykształcenia, nie traktują go jako szansy rozwoju własnej osobowości czy możliwości poszerzenia horyzontów, ale jako narzędzie do pozyskiwania środków do życia. Brak w ich planach życiowych zagranicznych wyjazdów dla zdobycia wykształcenia lub znalezienia pracy zarobkowej. W przeważającej części młode kobiety nie zamierzają w celu podniesienia swoich kwalifikacji uczestniczyć w kursach, szkoleniach czy nauce języka obcego, choć twierdzą, że znajomość języka angielskiego bardzo by się w życiu przydała. Podobnie doceniają umiejętność biegłego posługiwania się komputerem, korzystania z zasobów internetu, ale nie okazywały zainteresowania sposobami ich profesjonalnego opanowania.  

Dziewczęta, które los skupił pod jednym dachem domu samotnej matki, słabo się orientują w realiach współczesnego świata, wymaganiach rynku pracy, szansach, jakie niesie ze sobą przystąpienie naszego kraju do Unii Europejskiej. Tak typowe dla ery globalnej pojęcia, jak sukces czy kariera, są im obce, nie utożsamiają się też ze współczesnymi poglądami na pracę i edukację. Sposób myślenia badanych nastolatek, jak widać, jest nieskomplikowany, plany życiowe oscylują wokół rodziny, dzieci, spokojnego domu.

Mimo że wydały na świat nieplanowane dzieci, które skomplikowały ich życie, kochają swoje potomstwo i zrobią wszystko, aby je chronić przed przeciwnościami losu. W kwestiach związanych z życiowymi wyborami, a więc w kwestiach wychowawczych, deklarują gotowość pozostawienia dzieciom swobody. Ich marzenia wobec dzieci zawężają się do pragnienia, by „były szczęśliwe”.

Te wyznania to pozytywny przejaw na tle powszechnego rozkładu dzisiejszej rodziny i atrofii tradycyjnych wartości. Te postawy na ogół się różnią od postaw ich rówieśniczek pozostających w domach rodzinnych: nie ma w ich wypowiedziach pewności siebie, nie wyrażają gotowości walki o pozycję w środowisku czy dążenia do promowania siebie na rynku pracy. Rozmowy z nimi dostarczają sprzecznych odczuć. Z jednej strony wydają się nieskomplikowane, niedojrzałe, nieszczęśliwe, bierne, bezradne, pełne obaw o przyszłość i pozbawione realizmu, a z drugiej – są zdeterminowane, by osiągnąć swoje zamierzenia. Słabo się orientują w skomplikowanych realiach życia, ale dość praktycznie podchodzą do określania swoich życzeń.

Pobyt w domu samotnej matki trwa z reguły rok lub dwa; tu się czują na razie bezpieczne. Ale kiedy opuszczą progi gościnnego schroniska, staną znów oko w oko z twardą rzeczywistością. Czy życie wymusi na nich weryfikację ich planów, twarde określenie drogi zawodowej. Niewykluczone, że doświadczone niepowodzeniami podejmą walkę o swoje miejsce w społeczeństwie, uruchomią stłumione pokłady energii, wyzwolą w sobie siłę, by zdobyć zawód i pracę, które tyle dla nich znaczą.


Daria Becker-Pestka
Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego w Gdańsku