Stymulowanie zdolności plastycznych młodzieży
Zdolności człowieka należą do tych cech osobowości, z którymi są od dawna związane nadzieje i oczekiwania na realizację rzeczywistych potrzeb, a głównie nowo rodzących się marzeń przeobrażania świata i ulepszania życia człowieka. Chcę ukazać wpływ niektórych czynników środowiska wychowawczego na rozwijanie i stymulowanie zdolności plastycznych.
Rozwój zdolności zależy od wielu czynników; w dużej mierze są to zadatki wrodzone, natomiast ich kształcenie i rozwijanie zależy od środowiska, w którym jednostka przebywa, jego pozytywnego i stymulacyjnego charakteru oraz procesu nauczania i wychowania.
Głównym celem przeprowadzonych badań było uzyskanie danych dotyczących aktualnego stanu zdolności plastycznych u dzieci w starszym wieku szkolnym oraz analiza niektórych czynników środowiskowych przyczyniających się do rozwijania tych zdolności.
W przeprowadzonych badaniach poszukiwano odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy młodzież w tym wieku szkolnym jest zainteresowana podejmowaniem działalności plastycznej?
- Jaką rolę w rozwijaniu zdolności plastycznych spełnia szkoła, środowisko lokalne i rodzinne?
- Chcąc udzielić odpowiedzi na te pytania, w Zespole Szkół Publicznych nr 2 im. prof. Wł. Babireckiego w Tarnowskich Górach przeprowadzono badania, którymi objęto młodzież z pierwszych klas gimnazjum i ich rodziców. Wzięło w nich udział 65 dziewcząt i 55 chłopców z pięciu klas gimnazjum - ogółem 120 uczniów i 50 rodziców. Główne źródło gromadzenia danych stanowiła metoda sondażu diagnostycznego, a dobraną do metody sondażowej techniką badawczą była ankieta. W tym celu opracowano kwestionariusze ankiet dla uczniów i rodziców, które zawierały pytania dotyczące podjętych problemów.
Z analizy odpowiedzi wynika, iż młodzież w tym wieku chętnie zajmuje się działalnością plastyczną (83%). Badani uzasadniali swoje wypowiedzi tak: sprawia mi to przyjemność (70%), mogę wtedy tworzyć, dostarcza mi to satysfakcję i zadowolenie, pozwala wyładować się po dniu pełnym pośpiechu i stresu, odpręża i uspokaja, dostarcza dużo radości, wypełnia wolny czas, mogę przelać swoje samopoczucie na papier, mogę wyrazić swoje marzenia, mogę pokazać "co w nich siedzi".
Respondenci dokonali również próby oceny swoich zdolności plastycznych: 34% respondentów twierdzi, iż ma zdolności plastyczne, 17% że ich nie ma, natomiast 49% nie potrafi tego określić. Zebrany materiał badawczy dowodzi również, że młodzież w 92% jest zadowolona ze swoich wytworów plastycznych.
Bardzo ciekawe odpowiedzi uzyskano na pytanie: Co inspiruje cię do podejmowania działalności plastycznej? Oto zestawienie uzyskanych odpowiedzi:
- obcowanie z przyrodą - 42%
- obcowanie ze sztuką - 24%
- muzyka - 24%
- inne - 22%
- nauczyciel plastyki - 20%
- poezja - 7%
- spotkania z artystami - 2,5%
Z analizy danych wynika, iż najczęściej inspiracją do podejmowania działalności plastycznej przez młodzież jest obcowanie z przyrodą, sztuką i muzyką.
Wielu pedagogów utrzymuje, że wielkie zdolności małych dzieci mijają, gdy dziecko podrasta, ale doprawdy trudno w to uwierzyć, by zdolności artystyczne dziecięcego wieku przemijały zupełnie nieodwołalnie, pozostawiając młodą istotę niewrażliwą na te same podniety, które przedtem bardzo ją absorbowały. Sądzę, iż zdolności plastyczne nie mogą samoistnie zaginąć i są gdzieś w głębi ukryte. Mimo wszelkich przemian fizycznych i psychicznych dziecko starsze korzysta z zapasu wiedzy i umiejętności, które osiągnęło we wczesnym dzieciństwie, a to, co objawia się jako zanik zdolności plastycznych, jest przejściem do następnej fazy rozwoju. W tym okresie rozwoju wyobraźnia jest bardzo rozbudzona, a przeżycia uczuciowe silne, często nawet burzliwe.
Wyniki badań świadczą, iż młodzież nie jest obojętna wobec plastyki. Chętnie podejmuje działalność plastyczną, która sprawia jej radość i zadowolenie. Chętnie też zajmuje się innymi dziedzinami sztuki: pisze wiersze, przejawia zainteresowania muzyką i śpiewem. Nie stroni też od wielu zajęć, które są związane z treścią plastyki. Interesuje się obrazem rzeczy i świata, fotografuje i filmuje, młodzi są rozmiłowani w pięknym stroju, lubią ładne przedmioty w otoczeniu. Jak wynika z analizy danych, czynnikiem najbardziej inspirującym jest obcowanie z przyrodą, czyli naturą. Potwierdza to potrzebę obserwowania rzeczywistości, która nas otacza, potrzebę obserwowania ludzi, pejzażu i przedmiotów. Natura jest źródłem wzbogacania wyobraźni i takiego jej inspirowanie, aby poprzez mniejszą lub większą deformację ujawniał się świat wewnętrzny człowieka - twórcy.
Ważny również wydaje się fakt, iż 20% badanych jako czynnik inspirujący wskazało nauczyciela. Nauczyciel powinien być twórcą i badaczem. Powinien umieć wyzwolić u uczniów chęć działań artystycznych i je podtrzymać. Powinien prowadzić ucznia tak, aby tworzył i postrzegał tworzony przez siebie obraz na każdym etapie jego ewolucji graficznej w sposób umożliwiający intuicyjne poznawanie samego siebie i otaczającego środowiska.
Kontakty ze sztuką
Wychowanie plastyczne młodzieży jest przede wszystkim realizowane na lekcjach dydaktycznych i na zajęciach pozalekcyjnych w szkole oraz na zajęciach pozaszkolnych w placówkach kultury. Z tych trzech form stosowanych w rozwijaniu zainteresowań i zdolności plastycznych, duże znaczenie mają zajęcia pozalekcyjne, a szczególnie zajęcia pozaszkolne, które są najbardziej naturalną formą wychowania estetycznego dzieci i młodzieży. Przemawia za tym fakt, że uczestnictwo dzieci i młodzieży w różnych formach kontaktowania się ze sztuką, przede wszystkim na zajęciach pozaszkolnych, jest bardzo zbliżone do uczestnictwa w kulturze ludzi dorosłych, chociażby z racji uczestniczenia w nich z własnego wyboru i zgodnie z własnymi zainteresowaniami. Możemy powiedzieć, że celem ponad-obowiązkowych zajęć plastycznych jest budzenie oraz rozwijanie wykrytych uzdolnień.
Przeprowadzone badania wykazały, że młodzież mimo swoich zainteresowań działalnością plastyczną nie uczęszcza jednak na dodatkowe zajęcia plastyczne - pozaszkolne.
Wybitni znawcy i badacze zdolności plastycznych młodzieży potwierdzają, iż w ponadobowiązkowych zajęciach plastycznych uczestniczy znacznie więcej młodzieży z młodszych klas szkoły podstawowej. Wynika to z naturalnej potrzeby ekspresji i percepcji plastycznej będącej cechą charakterystyczną aktywności nie tylko dzieci i młodzieży. Szczytowa forma tego rodzaju aktywności przypada na okres od 9. do 11. roku życia. Po 13. roku życia następuje kryzys spontanicznej działalności plastycznej. W tym okresie działalność plastyczną młodzież zaczyna traktować bardziej intelektualnie, dążąc do realistycznego przedstawiania świata, zaczyna się bardziej interesować formą i rzemiosłem artystycznym. Z tych powodów napotyka trudności w kontynuowaniu twórczości plastycznej.
Kontakt ze sztuką inspiruje uczniów do działań plastycznych. Kontakty te wzbogacają świadomość ucznia. U młodych odbiorców powstaje potrzeba konfrontowania, porównywania, wreszcie potrzeba indywidualnego spojrzenia na sztukę.
Systematyczne i częste kontakty ze sztuką wzbogacają wrażliwość i wyobraźnię, uczą nowych technik i środków wyrazu. Są także bodźcem do wyzwolenia się ukrytych talentów, a dla wielu uczniów stają się inspiracją do działań plastycznych. Dlatego też zapytano respondentów:
- Czy w waszym domu znajdują się wytwory plastyczne?
- Czy chodzicie do muzeum, galerii itp.?
- Czy w waszym mieście znajdują się miejsca, w których można rozwijać zdolności plastyczne?
Zdecydowana większość badanych ma w domu różnego rodzaju wytwory plastyczne. Są to: oryginalne obrazy, dzieła sztuki (30), reprodukcje dzieł sztuki (45), rzeźby i figurki (45), gobeliny (9), inne (książki z reprodukcjami obrazów sławnych malarzy, albumy z obrazami, haftowane i wyszywane obrazki, grafiki). Negatywną odpowiedź podało tylko 15 badanych. Niepokój może budzić fakt, iż młodzież wcale nie chodzi lub bardzo rzadko chodzi do galerii, muzeum itp. (70% badanych).
Badani potwierdzili w 100%, iż mają warunki w domu do podejmowania działalności plastycznej i że w ich mieście znajdują się miejsca, gdzie można rozwijać zdolności plastyczne (najczęściej wymieniali domy kultury)
Rodzina przez specyfikę wzajemnych relacji między poszczególnymi członkami, a konkretnie ze względu na panujące w jej obrębie: delikatność, zaufanie, wzajemne zrozumienie serdeczność, w optymalny sposób jest w stanie się przyczynić do rozwoju zdolności. Duży wpływ na rozwój zdolności nie tylko plastycznych mogą mieć: postawy rodzicielskie, atmosfera życzliwości i akceptacji, dawanie wzorów aktywności twórczej przez rodziców, pobudzający charakter ich oddziaływań na aktywność dziecka i rozwój jego zainteresowań.
Rola rodziców
Znaczącym elementem w rozwijaniu zdolności plastycznych może być reakcja rodziców na wytwory plastyczne dzieci, ich ogólna kultura plastyczna i estetyczna. W celu scharakteryzowania reakcji rodziców posłużono się pytaniem: Jak rodzice reagują na twoje wytwory plastyczne?
Uzyskano następujące odpowiedzi:
- są zadowoleni i chwalą mnie - 73%,
- nie wykazują zainteresowania - 16%,
- mówią, że się na tym nie znają - 7%,
- nagradzają mnie - 3%,
- krytykują mnie - 1%,
- inne - oprawiają obraz i wieszają na ścianie, cieszą się i mówią o tym.
Jak wynika z powyższego zestawienia reakcje rodziców na wytwory plastyczne są pozytywne. Większość badanych jest zadowolona i pochwala swoje dzieci. Pragnę zaznaczyć, że dla aktywności twórczej, korzystna wydaje się taka sytuacja, w której efekty działania osoby są oceniane pozytywnie, tym samym informacje takie mają charakter nagradzający. Pochwała, to jeden z najpotężniejszych czynników motywujących dostępny rodzicom. Pozytywne reakcje rodziców mogą być silnym czynnikiem motywacyjnym. Mogą zachęcać dziecko do podejmowania dalszej działalności plastycznej. Informacje, które mają walencję ujemną, mogą być w różny sposób blokowane przez osobę lub same blokować jej aktywność i pomysłowość artystyczną.
Jak zaznaczono wyżej, wychowanie plastyczne młodzieży jest przede wszystkim realizowane na zajęciach dydaktycznych w szkole, tak więc rola szkoły w rozwijaniu zdolności plastycznych jest bardzo ważna. Z danych wynika, iż szkoła organizuje dosyć często konkursy i wystawy plastyczne. Natomiast brak jest takich form pracy, jak plenery malarskie i spotkania z artystami plastykami, twórcami sztuki itp. Takie formy wychowania plastycznego w szkole są znaczące w rozwijaniu zdolności, ponieważ kontakt z dziełem sztuki, z żywą sztuką motywują ucznia do podejmowania działalności plastycznej.
Wyjście z dorobkiem plastycznym, (czyli organizowanie wystaw prac uczniów), poza mury pracowni, szkoły, rozbudza zainteresowania plastyczne i sztuką nie tylko uczniów ale również rodziców. Kształtuje postawę odbiorczą - rozumianą jako rozwijanie motywacji.
Kształtowanie zdolności zależy od środowiska
Zdolności plastyczne, podobnie zresztą jak inne zdolności specjalne, zależą w dużej mierze od zadatków wrodzonych, natomiast ich kształtowanie zależy w dużym stopniu od środowiska, jego pozytywnego, stymulacyjnego charakteru oraz procesu wychowania.
Mimo iż u młodzieży w tym wieku szkolnym zaczyna wygasać naiwna i spontaniczna twórczość plastyczna, większość dzieci, które ujawniały zdolności plastyczne przestaje samorzutnie tworzyć, nie można mówić jednak o całkowitym zaniku tych zdolności. Jest to tylko przejście do następnej fazy rozwoju, w której potrzeba wypowiedzi plastycznej przybiera inną formę.
Trzeba więc stwarzać młodzieży wiele sytuacji pobudzających wyobraźnię i stymulujących rozwój zdolności plastycznych, podnosić kulturę i estetykę życia codziennego. Jest ważne organizowanie przez szkoły wystaw, spotkań z artystami, plenerów malarskich oraz jest ważna umiejętna praca nauczyciela plastyka, który powinien poszerzać i wzbogacać wiedzę uczniów o sztuce, co zwiększa szanse ujawniania się nowych zainteresowań plastycznych. Istotne znaczenie może mieć współpraca ze środowiskiem rodzinnym w zakresie identyfikacji uzdolnień plastycznych, doborze sposobów jej stymulacji, formowaniu właściwych postaw i relacji rodzinnych.
Dzieciom i młodzieży należy zapewnić powszechny dostęp do różnych zajęć w uczestnictwie w kulturze nie tylko w postaci obecnie działających form kultywowania twórczości, ale również w kontaktowaniu się z dziełami sztuki. Każda twórczość zasługuje na uwagę - i ta płynąca z serca, może naiwna, i ta śmiała, i ta udana, i mniej udana. Jest jak płomyczek, który trzeba rozniecić, i jak ogień, którego nie wolno gasić.
Joanna Kawalec
Miasteczko Śląskie
- Czy w waszym domu znajdują się wytwory plastyczne?
Warszawska Liga Debatancka dla Szkół Podstawowych - trwa przyjmowanie zgłoszeń do kolejnej edycji
Redakcja portalu 29 Czerwiec 2022
Trwa II. edycja konkursu "Pasjonująca lekcja religii"
Redakcja portalu 29 Czerwiec 2022
Redakcja portalu 23 Sierpień 2021
Redakcja portalu 12 Sierpień 2021
RPO krytycznie o rządowym projekcie odpowiedzialności karnej dyrektorów szkół i placówek dla dzieci
Redakcja portalu 12 Sierpień 2021
Wychowanie w szkole, czyli naprawdę dobra zmiana
~ Staszek(Gość) z: http://www.parental.pl/ 03 Listopad 2016, 13:21
Ku reformie szkół średnich - część I
~ Blanka(Gość) z: http://www.kwadransakademicki.pl/ 03 Listopad 2016, 13:18
"Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie"
~ Gość 03 Listopad 2016, 13:15
"Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie"
~ Gość 03 Listopad 2016, 13:14