Szansa na sukces, czyli plan rozwoju zawodowego

We wrześniu otrzymaliśmy spadek po odchodzącym ministrze. Przed nauczycielami otworzyła się perspektywa awansu zawodowego. Po otwarciu testamentu okazało się że w środku były nie tylko obietnice, w środku była fura rzeczy, które nauczyciel musi zrobić, aby stać się godnym przyjęcia spadku, a przede wszystkim zobowiązanie do przygotowania i złożenia planu rozwoju zawodowego. Nie bądźmy małostkowi i nie wracajmy nieustannie myślami do tej góry obiecanych pieniędzy. Jak na polskich nauczycieli przystało, skupmy się na tym, co my sami mamy do zrobienia. Chcę podzielić się swoimi doświadczeniami ze sporządzania mojego planu.

Jednym z podstawowych warunków uzyskania wyższego stopnia awansu zawodowego jest sporządzenie planu rozwoju zawodowego (prz). Ośrodki doskonalenia nauczycieli organizowały kursy mające przygotować nauczycieli do planowania swojego rozwoju zawodowego, CODN na swoich stronach internetowych przedstawił gotowe propozycje schematu prz, a w szkole można było spotkać materiały z jeszcze innych źródeł. Nauczyciel obdarzony samodzielnością w:

• doborze lub w tworzeniu własnego programu nauczania,
• wykorzystaniu lub pominięciu podręcznika,
• decydowaniu, które treści oprócz ujętych w podstawie programowej będzie przekazywał uczniom, a które pominie - nie może wciskać się na siłę w zaproponowane tabelki i tak manewrować, aby jego plany były zgodne z zawartymi w nich rubrykami czy obszarami działania. Samodzielność, którą w szkole jest dziś obdarzony pedagog, musi dotyczyć również planowania jego rozwoju zawodowego.

Wraz z pojawieniem się nowego elementu reformy szkolnej nie spadamy przecież z księżyca. Nasz rozwój zawodowy nie rozpoczął się we wrześniu ani 6 IV 2000. Ustawa sejmowa zastaje nas na pewnym etapie, dlatego planowanie przyszłej drogi zawodowej nauczyciela z pewnym doświadczeniem zaczynamy od życzliwego dla siebie spojrzenia w przeszłość:

• Czego już udało mi się dokonać?
• Jakie działania podejmowałam z dobrym skutkiem w zakresie nauczania i wychowania? Jakie własne metody pracy udało mi się wypracować lub udoskonalić te poznane od innych?
• W jaki sposób i w jakim kierunku doskonaliłam i poszerzałam swoje kwalifikacje?
• Które moje cechy ułatwiają mi pracę w szkole i zawodowe kontakty pozaszkolne?

Takie spojrzenie na siebie to dobry początek pisania własnego prz i żadne wzory nie zastąpią nas w dokonaniu refleksji nad dotychczasowym przebiegiem własnej aktywności zawodowej.

Kolejny etap to selekcja, której zakres musi być dostosowany do czasu trwania stażu. Inny czas mamy do dyspozycji przy pełnym stażu a inny przy skróconym. Musimy się zdecydować, w których kierunkach chcemy pójść, a które na razie porzucić. Dokonując selekcji, bierzemy pod uwagę:

• Co lubię i chcę robić jako nauczyciel?
• Które z podejmowanych dotąd działań potrzebują doskonalenia w ramach kształcenia ustawicznego?
• Które z podejmowanych zadań są tak zaawansowane, że nie warto się z nich wycofywać?

Oprócz selekcji już podejmowanych działań powinniśmy się pokusić o wyznaczenie sobie zupełnie nowych celów w rozwoju zawodowym oraz etapów, które prowadzą do ich osiągnięcia. Mogą one dotyczyć:

• warsztatu i metod pracy,
• zdobycia zupełnie nowych kwalifikacji - podjęcia wyzwań wychowawczych,
• kontaktów z rodzicami i środowiskiem lokalnym,
• pełnienia nowych funkcji,
• rozwoju osobistego.

Zapiszmy sobie jak najwięcej pomysłów dotyczących naszej drogi zawodowej. Nie bójmy się trochę pomarzyć. Rozpoczynamy pisanie planu rozwoju zawodowego.

1. Rozpoczynając pisanie, spoglądamy na nasze marzenia przez pryzmat własnych możliwości, potrzeb placówki, w której pracujemy, oraz przez możliwości, jakie daje czas trwania stażu. Nie bójmy się odchodzić od schematów, z dostępnych propozycji wykorzystajmy tylko to, co pozwoli nam zaprezentować dotychczasowe działania i planować kierunki nowych.
   
   Oryginalność to również obraz możliwości nauczyciela w zakresie przekazu informacji, własny pomysł na formę zapisu swoich planów z pewnością może być dodatkowym walorem przygotowywanego planu. Konkretność oraz indywidualność zarówno w tematyce, jak i w sposobie prezentowania swoich zamierzeń, może mieć korzystny wpływ na ocenę naszych planów i dorobku zawodowego. Nie obawiajmy się pochwalić czymś już dokonanym, a co nie ma swojej rubryczki w dostępnych materiałach. Mogą to być na przykład:
   1. bogaty zestaw własnoręcznie wykonanych środków dydaktycznych,
   2. ciekawe wzbogacenie pracowni przedmiotowej,
   3. nowe inicjatywy edukacyjne, wychowawcze lub społeczne podejmowane na terenie szkoły,
   4. opis rozwiązań problemów wychowawczych. (Jeśli mamy np. skuteczny sposób reagowania w sytuacji przemocy rówieśniczej, grup nieformalnych lub umiemy łatwo nawiązać kontakt z uczniami, a szczególnie z tymi stwarzającymi trudności.),
   5. umiejętność wprowadzania młodszych nauczycieli w szczegółowe problemy funkcjonowania szkoły.
2. To właśnie te nasze konkretne działania muszą być punktem wyjścia do planowania rozwoju zawodowego, a nie różnorakie szkolenia czy studia podyplomowe wynotowane z informatorów. Wymaga to wprawdzie poświęcenia trochę czasu na etapie planowania, ustrzeże nas natomiast przed posiadaniem świadectwa ukończenia kursu, które możemy włączyć do dokumentacji, a poza tym do niczego innego się nam nie przyda. Moim zdaniem szkolenia lub studia są o tyle cenne, o ile rozwijają i poszerzają nasze umiejętności w zakresie już podejmowanych działań albo umożliwiają wejście w jakąś nową interesującą nas sferę aktywności. Muszą mieć służebną rolę wobec naszej oryginalnej strategii rozwoju zawodowego oraz wobec potrzeb dziecka.
3. Zadania do realizacji, od najogólniejszych haseł rozpoczynając, powinny być coraz bardziej uszczegóławiane. Prz to musi być plan konkretów, z których łatwo się rozliczyć na zakończenie stażu i dołączyć dokumentację ich realizacji. Dlatego nie mogą to być okrągłe hasła, np. rozwijanie umiejętności wychowawczych bez określenia, jak te umiejętności rozwijać, czyli co konkretnie zrobię, aby być lepszym wychowawcą. Można więc zaplanować sobie doskonalenie zdolności komunikacji interpersonalnej dzięki przeczytaniu odpowiedniej literatury, odbyciu szkolenia oraz podejmowaniu prób komunikowania się z wychowankami sprawiającymi trudności wychowawcze.

Innym sposobem realizacji takiego zadania będzie próba nawiązania kontaktu z jednym tylko takim uczniem i włączania go w życie klasy. Plan takich działań powinien zawierać precyzyjnie określone zadania do zrealizowania, np.:

• obdarzanie zaufaniem i powierzanie zadań do wykonania w klasie (dbanie o porządek w klasie, pilnowanie ławek, aby nikt po nich nie rysował),
• włączanie w lekcje przedmiotowe przez zlecanie drobnych działań, np. przyniesienie pomocy na lekcję lub dbanie, by w klasie była zawsze kolorowa kreda,
• odszukanie mocnych stron ucznia w celu dowartościowania go.

W czasie odbywania stażu musimy na bieżąco prowadzić notatki z jego przebiegu oraz z realizacji zaplanowanych działań. Systematyczność w tym zakresie będzie ogromną pomocą w opracowaniu sprawo-zdania. W notatkach zapisujmy to, co się nam powiodło, jak również niepowodzenia. Najlepiej od razu przeprowadzić krótką analizę przyczyn ewentualnych niepowodzeń.

Dobrze byłoby po przeczytaniu lektury lub odbytym szkoleniu sporządzić krótką notatkę podsumowującą treść i korzyści, jakie przyniosła lektura lub kurs oraz podać możliwe sposoby zastosowania.

Podejdźmy elastycznie do realizacji swojego planu rozwoju zawodowego. Podczas stażu wiele może się zdarzyć, przecież nie pracujemy z maszynami, a również sobie musimy zostawić margines wolności. Toteż jeśli pojawi się potrzeba jakiejś korekty, nie bójmy się dążyć do tego, by była ona możliwa.

Musimy pamiętać, że na odbyciu stażu nasza aktywność ani nasz rozwój się nie kończy, a więc nie wszystkie zadania muszą mieć swój finał w czasie stażu i chyba nikt tego od nas nie oczekuje. Po zakończeniu stażu możemy je kontynuować,a w sprawozdaniu umieścić pomysły na ich dalszą realizację.

Urszula Grygier
Kraków