Integracja w grupie edukacyjnej
Sensem grupowej pracy edukacyjnej jest zaangażowanie sił grupy w wyzwolenie potencjałów rozwojowych jej uczestników.
W procesie tym grupa może pełnić kilka funkcji: zadaniową, motywacyjną, uprzystępniającą i eksperymentalną. Zadaniowa tworzy warunki utrudniające realizację własnych potrzeb w dotychczasowy sposób. Motywacyjna tworzy klimat sprzyjający (zachęty, nakazy, zakazy) poszukiwaniu adekwatnego do danej sytuacji sposobu organizowania nowych form zachowań. Uprzystępniająca stwarza okazje do przejmowania od innych środków (wiedzy i umiejętności) w celu zorganizowania w nowy sposób własnego zachowania. Wreszcie eksperymentalna organizuje miejsca bezpiecznych, bo próbnych weryfikacji adekwatności wypracowanych efektów.
Praca z grupą edukacyjną wykorzystuje procesy i zjawiska grupowe jako środki w procesie formowania u jej uczestników złożonych, wypośrodkowanych społecznie sposobów działania. W efekcie wytwarzania społecznych warunków do działania dochodzi do przekształcenia indywidualnych form działalności i ich uspołecznienia. Obecność innych ludzi stanowi utrudnienie działania w sobie właściwy sposób, a potrzeba bycia związanym w nimi - motyw do ich przekształceń w kierunku akceptowanych społecznie. Tego typu poczucie konieczności własnej zmiany tylko w określonych warunkach prowadzi do sukcesu.
Podstawowym warunkiem splatania się indywidualnego procesu przezwyciężania dysfunkcjonalności własnego sposobu organizowania działalności z procesem formowania się grupy jest ufność w możliwość skuteczniejszego poradzenia sobie z utrudnieniem w sytuacji społecznej niż w pojedynkę.
Klimat sprzyjający sensownemu uczeniu się tworzą tendencja do wytwarzania i podtrzymywania wysokiego poziomu chęci do współdziałania poszczególnych osób ze sobą, poczucie, że ich działania wynikają z tego, że grupę łączy wspólny cel, że są one wspólnie koordynowane. Jest to tzw. potencjał grupy ujawniający się przyrostem kompetencji jej poszczególnych członków, możliwości korzystania z tego zasobu przez każdego.
Integracja w grupie edukacyjnej stanowi bazę realizacji jej głównych zadań. Jakość integracji determinuje stopień gotowości grupy do podejmowania wspólnego wysiłku. Zarówno nadmierna, jak i zbyt słaba integracja grupy może się stać przeszkodą w procesie realizacji zadania, do którego rozwiązania grupa została powołana. Kontrola głębokości procesu integracji grupy wymaga wyodrębnienia i obserwowania jej wskaźników.
Prowadzący grupę edukacyjną może rozpoznać jakość integracji grupy, skupiając swoją uwagę bądź to na poczuciach osób uczestniczących, bądź to na zjawiskach zachodzących w grupie. Oba obszary rozpoznań, zgodnie z wiedzą na temat związków zjawisk psychicznych i społecznych, stanowią wzajemnie uzupełniające się źródła informacji. Idealną więc sytuacją jest wrażliwość nauczyciela równocześnie na to, co się dzieje z grupą, jak i na to, jakie poczucia u jej uczestników wywołuje to, co się w niej dzieje.
Poczucia uczestników grupy
Ufność w możliwość korzystania z różnych form pomocy społecznej w sytuacji doświadczania trudności motywuje do organizowania swoich działań w powiązaniu z innymi. Uwewnętrznione poczucie wartości działania w grupie jest podstawą kształtowania u ludzi szczegółowych kompetencji pozwalających urzeczywistniać w swoich grupach to wewnętrzne przekonanie. O głębokości zachodzących w grupie procesów integracyjnych świadczą rozwinięte kompetencje uczestników grupy, takie jak:
- zwracanie uwagi na innych i słuchanie ich,
- rozumienie sygnałów niewerbalnych,
- empatia,
- wzajemny szacunek,
- szczerość i otwartość,
- konfrontowanie się z innymi w trosce o ich dobro,
- gotowość do podejmowania ryzyka
Grupa edukacyjna staje się źródłem zadań i transferu doświadczeń tylko wtedy, gdy jest zdolna tworzyć więzi, czyli wytwarzać poczucie przynależności do grupy, kontrolować zachowania swoich członków (karanie i nagradzanie), zachęcać do podejmowania wysiłku, do pełnego zaangażowania się w działania na rzecz grupy, podejmować i rozwiązywać problemy o znaczeniu zarówno istotnym dla grupy jako całości, jak i dla poszczególnych osób w grupie, udzielać wsparcia uczestnikom i prowadzącemu, wzbudzać, ale i łagodzić uczucia nazbyt silne, dostarczać odniesień do społecznego porównywania i udzielać informacji zwrotnych o efektach funkcjonowania osób i grupy jako całości.
Im bardziej nauczycielowi zależy na tym, aby prowadzona przez niego grupa była zdolna wypełniać względem swoich członków tego typu zadania, tym więcej swojej uwagi i wysiłku musi poświęcić:
- jawności celu grupowego i jego podzielaniu,
- wytwarzaniu się czytelnego podziału ról i zakresów odpowiedzialności,
- jawności reguł i ich przestrzeganiu,
- procedurom realizacji działań grupowych,
- procedurom postępowania w sytuacji konfliktu grupowego.
Ćwiczenia integracyjne
Nauczyciel, organizując pracę grupy edukacyjnej, może czynnie wpływać na głębokość jej integracji. Precyzyjnie dobierając czy konstruując ćwiczenia, może równocześnie oddziaływać na wszystkie aspekty integracji, a także na jej poszczególne aspekty.
Dobór ćwiczeń jednego lub drugiego rodzaju zależy od wyniku konfrontacji edukacyjnych zamiarów nauczyciela z możliwościami tworzenia przez grupę takich społecznych warunków, bez których satysfakcjonująca wszystkich realizacja celu edukacyjnego jest niemożliwa. Drastyczny deficyt grupy w zakresie jednego z aspektów integracji (np. empatii) skłania do koncentracji na nim i ćwiczenia się w nim. Generalnie zbyt płytka integracja wymaga bądź dużych ćwiczeń (np. bezludna wyspa) spełniających równocześnie wiele funkcji, bądź doboru wielu drobnych ćwiczeń, z których każda z osobna koncentruje się na innym aspekcie integracji.
Integracja jest zjawiskiem wieloaspektowym i podjęcie któregokolwiek z tych ćwiczeń aktywizuje jednocześnie pozostałe. Ideą ćwiczeń integracyjnych jest uruchamianie całości procesu integracji poprzez poruszenie jednego z jej aspektów. Wybór któregoś z aspektów integracji i koncentracja na nim oddziaływań nauczyciela zależy od rozpoznanej przez niego społecznej kondycji grupy (jej deficytów i mocnych stron) oraz obszarów szczególnie podatnych na stymulację w jej funkcjonowaniu. Praca jako proces oznacza wspomaganie integracji grupy poprzez stymulowanie w różnych momentach jej życia różnych aspektów, szczególnie ważnych dla dalszego pomyślnego rozwoju.
Błażej Smykowski
UAM, Poznań
Warszawska Liga Debatancka dla Szkół Podstawowych - trwa przyjmowanie zgłoszeń do kolejnej edycji
Redakcja portalu 29 Czerwiec 2022
Trwa II. edycja konkursu "Pasjonująca lekcja religii"
Redakcja portalu 29 Czerwiec 2022
Redakcja portalu 23 Sierpień 2021
Redakcja portalu 12 Sierpień 2021
RPO krytycznie o rządowym projekcie odpowiedzialności karnej dyrektorów szkół i placówek dla dzieci
Redakcja portalu 12 Sierpień 2021
Wychowanie w szkole, czyli naprawdę dobra zmiana
~ Staszek(Gość) z: http://www.parental.pl/ 03 Listopad 2016, 13:21
Ku reformie szkół średnich - część I
~ Blanka(Gość) z: http://www.kwadransakademicki.pl/ 03 Listopad 2016, 13:18
"Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie"
~ Gość 03 Listopad 2016, 13:15
"Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie"
~ Gość 03 Listopad 2016, 13:14