Czy kres uspołecznienia szkół?

Niepokojące jest to, iż wywodząca się z ruchu "Solidarności" obecna ekipa w MEN sama dąży do zlikwidowania tego, co miało stać się przełomem na drodze do demokratyzacji polskiej oświaty. Nikt nawet nie zauważył, jak w znowelizowanej 25 lipca 1998 r. ustawie o systemie oświaty wprowadzono w artykule 48 zasadę, że organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego mogą powoływać rady oświatowe, ale nie są do tego zobowiązane, tym samym z artykułu 48.2. usunięto dotychczasowe prawo wojewódzkiej rady oświatowej do występowania z umotywowanym wnioskiem o odwołanie kuratora oświaty oraz do występowania z wnioskami w sprawach dotyczących oświaty do Krajowej Rady, kuratora oświaty lub organów gmin.

Przekazany przez MEN 20 kwietnia 1999 r. do konsultacji projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty przewiduje dalsze ograniczenia procesu uspołecznienia i demokracji w szkolnictwie, jego nowelizacja bowiem:

• w art. 39. ust. 1.5 wyklucza radę szkoły z opiniowania dysponowania przez dyrektora szkoły środkami określonymi w planie finansowym szkoły;
• w art. 42 ust. 1 pozbawia radę szkoły prawa do uchwalenia przygotowanego przez radę pedagogiczną projektu statutu szkoły lub placówki albo jego zmian;
• w art. 45 likwiduje oddolny proces tworzenia Krajowej Rady Oświatowej na wniosek wojewódzkich rad oświatowych reprezentujących co najmniej 1/4 województw na rzecz powoływania tego organu przez ministra edukacji narodowej w drodze rozporządzenia oraz odgórnego określenia liczby członków Krajowej Rady, a także trybu ich powoływania i odwoływania. Mamy zatem do czynienia z powrotem do centralistycznego i woluntarystycznego powoływania takiej rady oraz jej składu osobowego;
• w art. 46 zastępuje dotychczas demokratycznie wybieralnych i delegowanych do Krajowej Rady Oświaty przedstawicieli rad wojewódzkich powoływanymi przez MEN reprezentantami (funkcjonariuszami) strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, krajowych struktur związków zawodowych zrzeszających nauczycieli, ogólnopolskich stowarzyszeń szkolnictwa niepublicznego, stowarzyszeń i fundacji czy innych osób cieszących się autorytetem w dziedzinie oświaty i wychowania. Mamy zatem powrót do tzw. ciał ozdobnych, w których nominowani przez ministra przedstawiciele nie będą zainteresowani sprawowaniem społecznej kontroli i podejmowaniem inicjatyw na rzecz polepszenia oświaty;
• w art. 51, ust. 1 wprowadza wybór do rady szkoły przedstawicieli rodziców i uczniów nie spośród ogółu rodziców i ogółu uczniów, ale spośród członków rady rodziców (lub przedstawicieli ogółu rodziców - jeżeli rada nie została utworzona) oraz samorządu uczniowskiego, przez co prowadzi się do dublowania ról społecznych. Tymczasem członkostwo w radzie szkoły nie powinno być łączone z przynależnością rodziców czy uczniów do ich własnej rady.

Wprawdzie demokracji, podmiotowości i godności nikt nie wniesie nam do szkół na ministerialnej czy legislacyjnej tacy, ale z przytoczonych wyżej poczynań wynika, że jesteśmy na dobrej drodze do tego - jeżeli ktoś nie przerwie w MEN tego pasma powrotu do centralistycznego modelu sprawowania władzy oświatowej. Zaprzepaszcza się szansę na prawdziwe uspołecznienie szkół i placówek oświatowych, jaką stworzyły pierwsze władze oświatowe u progu tworzącego się po 1989 r. państwa prawa i demokracji obywatelskiej.

Bogusław Śliwerski
Uniwersytet Łódzki