"Takie będą Rzeczypospolite..."

Owo nienormalne zachowanie zostało spowodowane, z niewiadomych przyczyn, rozregulowaniem biologicznego zegara gęsi, które zmuszone do skrócenia o kilkaset kilometrów miejsca letniego pobytu znalazły się w rejonie innego operowania światła. To z kolei dało ptakom sygnał wylotu do ich zimowych pieleszy na dwa tygodnie przed ich kompletnym opierzeniem się. Wyruszyły więc w tragiczną dla siebie trasę, nie lecąc jednak, ale idąc pieszo, do momentu, kiedy uzyskały zdolność latania, mogły się wznieść i spokojnie przelecieć następne trzy tysiące kilometrów.

Znalazłszy się przed kilku laty w zupełnie nowej rzeczywistości, większość z nas również zaczęła się zachowywać jak te gęsi. Określony znak, a zarazem zakodowane wzorce zachowań, powodowały łatwe do przewidzenia, choć niekoniecznie korzystne dla nas postępowanie. Ma to swoje odbicie także w szkole. Domagając się przez całe lata demokratyzacji życia placówek oświatowych, doczekaliśmy się wreszcie przywilejów, konkretnych praw dających możliwość współzarządzania szkołą, decydowania o losach naszych podopiecznych, a nawet wpływania na politykę oświatową kraju oraz przygotowane przez resort podstawy i kierunki dydaktycznej pracy szkoły.

Cóż z tego jednak? Poza - mimo wszystko - nielicznymi, choć bardzo wartościowymi przykładami rozwiązań zastosowanych w szkołach niepublicznych, wciąż jeszcze jednak daleko nam do wprowadzenia w pełni procedur demokratycznych w szkołach publicznych. Zgoda, i tu mamy wiele fantastycznych i godnych upowszechniania przykładów. Zapewne, gdyby je przeliczyć, to takich rozwiązań byłoby nawet więcej, niż jest szkół niepublicznych w naszym kraju. Jeśli jednak zdecydowalibyśmy się ująć to procentowo, to ... mielibyśmy dużo mniej powodów do zadowolenia.

Podobnie zresztą ma się rzecz ze zmianą organu prowadzącego. Przez lata, narzekając na to, że "oni" każą nam realizować wiele niedobrych, niekorzystnych zarówno dla szkoły, jak i dla ucznia pomysłów, jednak je wykonywaliśmy, bo taki był "układ". Teraz, kiedy większość szkół jest "naszych", w dalszym ciągu pozwalamy na rozmaite - tym razem samorządowe - eksperymenty. Godzimy się z tym, że podstawową sferą zainteresowania gmin jest baza materialna, w mniejszym stopniu kadry, a na samym końcu uczeń oraz szeroko pojęty proces dydaktyczny, a zwłaszcza wychowawczy. Nie za dużo też - jak się zdaje - zmieniło się w samych szkołach, w relacjach nauczyciel-uczeń, dyrektor-nauczyciel, grono pedagogiczne-rodzice.

W każdej z tych sfer jest jeszcze wiele do zrobienia. Przede wszystkim chyba doprowadzenie do uznania faktu,, że wszyscy partnerzy procesu edukacyjnego są właśnie partnerami, a nie wzajemnie się zwalczającymi środowiskami, które zrzucają na siebie odpowiedzialność za niepowodzenia edukacyjne wychowanków.

Przyglądając się systemowi edukacyjnemu krajów zachodnich, wielu z nas dochodzi zapewne do przekonania, że nigdy nie zbudujemy w Polsce państwa w pełni demokratycznego, jeśli nie spowodujemy autentycznej demokracji naszego systemu oświaty, a zwłaszcza poszczególnych placówek oświatowych. Szkoła musi się kierować pewnymi przyjętymi przez ogół zasadami oraz prawem jednostek do zaspokajania przypisanych im, należnych potrzeb i przywilejów. Szkoła nie może być przykładem rządów oligarchii, w której pełnię władzy ma tylko wąskie grono uprzywilejowanych, a pozostali muszą się im podporządkować i bez słowa wykonywać ich rozkazy i sumiennie wywiązywać się z narzuconych danin.

Powiedzmy sobie jasno - czas wędrówki uległ zdecydowanej zmianie. Nie poddawajmy się tak bardzo minionym przyzwyczajeniom, bo zmuszamy siebie, a zwłaszcza nasze dzieci, by wyruszały w swoją drogę ku przyszłości, nim jeszcze się nauczą latać.

Jan Szkolny