Ankieta

Szkoła jest miejscem, w którym się spotykają i współpracują ze sobą trzy podmioty: uczniowie, rodzice i nauczyciele. Aby realizacja nauczania lub wychowania była możliwa, nie wystarczy tylko obecność podmiotów, potrzebne jest ich zaangażowanie, dobre samopoczucie, a nawet istnienie wewnętrznej potrzeby przebywania w tym właśnie określonym miejscu i czasie. O ile nauczyciele są związani służbowo lub towarzysko ze szkołą, to uczniom i ich rodzicom szkoła najczęściej się kojarzy z licznymi obowiązkami. Jeśli oprócz nauczania w placówce dzieci zaspokajają także inne swoje potrzeby, możemy powiedzieć, że szkoła spełnia swoje zadania.

Czy tak faktycznie się dzieje i w jakim stopniu? - zapytałam o to uczniów klas IV-VIII. Do uzyskania odpowiedzi na te pytania posłużyła ankieta "Moja szkoła". Jest ona anonimowa, zawiera pytania dotyczące wielu aspektów życia szkoły. Jej dopełnieniem są ankiety dla rodziców "Szkoła mojego dziecka" oraz wypełniana przez nauczycieli ankieta "Klimat szkoły". Wszystkie te narzędzia pozwalają na ocenę szkoły z trzech punktów widzenia: uczniów, rodziców i nauczycieli. Ankieta jest przeznaczona dla poszczególnych grup wiekowych: oddzielnie dla uczniów klas III-IV, klas V-VI i klas VII-VIII.

Badanie przeprowadziłam na spotkaniu z przedstawicielami samorządów klasowych; uczestniczyły w nim również osoby, które same chciały wypełnić ankietę. Ogółem w badaniu wzięło udział 29 uczniów klas IV-VIII, co stanowiło 8,4% społeczności uczniowskiej w roku szkolnym 1997/98. Badanie to przeprowadziłam w ramach działalności rzecznika praw ucznia. Dla potrzeb niniejszego opracowania wyniki ankiety omówię łącznie, tym bardziej że poziom klasy nie różnicuje odpowiedzi.

Uczniowie o szkole. Ogólna ocena szkoły, wyrażająca stopień sympatii uczniów do niej, wyniosła 3,5 w skali od 1 do 5. W klasach niższych - 4, w starszych - 3-3,5. Przykre chwile w szkole to: otrzymanie złej oceny, klasówki, nie zapowiedziane odpytywanie, podejście niektórych nauczycieli do uczniów, ich humory, zastępstwa z niektórymi z nich, zbyt krótkie przerwy, bójki i dokuczanie.

Miłe chwile to tradycyjnie: wycieczki, dyskoteki, spotkania z przyjaciółmi, apele, dobre oceny, pochwały nauczycieli. Chwile, które cieszą, to także: przerwy, choroby nauczycieli, dni wolne od nauki, a nawet moment, w którym kończą się lekcje. Uczniowie znają wszystkie lub prawie wszystkie reguły oceniania. Samą ocenę uzależniają jednak od: humoru nauczyciela, stopnia jego sympatii do ucznia, od zachowania się ucznia na lekcji, a nie od wiedzy, od ocen z innych przedmiotów, a nawet znajomości z rodzicami.

Uczniowie twierdzą, że są na ogół przygotowani do lekcji, mają odrobione prace pisemne i ustne. Najczęściej odrabiają je w domu, przy pomocy rodziców, rzadziej w szkole, w gronie rówieśników. Braki w wiedzy tłumaczą: zbyt rozległym materiałem do przyswojenia, niezrozumieniem niektórych przedmiotów, stresem, jaki towarzyszy odpowiedziom ustnym. Ani jedno z badanych dzieci nie korzystało z korepetycji w minionym roku szkolnym.

Uczniowie o klasie. Poczucie bezpieczeństwa, uznania i atrakcyjność własnej osoby, to najczęściej deklarowane odczucia w wypowiedziach uczniów. Te wnioski wynikają z analizy pytań dotyczących samopoczucia w klasie. Liczba osób zaproszonych na spotkania nieformalne: wycieczki, wakacje, spotkania, to około 80% klasy. Podobnie przedstawia się sytuacja, gdy to ankietowany miał być osobą zaproszoną - także ponad połowa klasy wybiera badanego. Ocena sympatii dla klasy wyniosła średnio 4,5 w skali od 1 do 5. Koledzy i koleżanki ze szkoły to także osoby, które pomagają w odrabianiu lekcji, tłumaczeniu niezrozumiałej części materiału w domu lub w szkole.

O prawach ucznia. Znajomość praw i obowiązków uczniów jest różna w wypowiedziach badanych uczniów. W pojedynczych przypadkach deklarują oni łamanie praw, wskazując na przemoc psychiczną, oczernianie i wyzywanie przez innych. Większość stwierdza jednak, iż prawa są przestrzegane. Uczniowie najczęściej są nazywani po imieniu, czasami po nazwisku. Na przerwach mogą się kontaktować z nauczycielami, swobodnie z nimi rozmawiać lub umówić się na taką rozmowę. Mają poczucie poszanowania własnej osoby.

Wady szkoły to zbyt duży hałas i duża liczba zakazów. Nauczyciele ciąg- le się spieszą, są zbyt surowi i wymagający. Często brakuje przepływu ważnych informacji do uczniów, organizuje się za mało imprez i zajęć pozaszkolnych. Zalety szkoły to miła atmosfera panująca w szkole, często dlatego, że jest to miejsce spotkań z przyjaciółmi i kolegami. Są tu także nauczyciele, którzy prowadzą interesujące lekcje i tacy, na których pomoc można liczyć, kiedy ma się kłopoty.

Szkołę oceniają nie tylko nauczyciele, ale wszystkie podmioty realizujące w niej swoje prawa i obowiązki. Towarzyszą jej nadzieje, oczekiwania i niepokoje. I w tym przypadku, opinie uczniów - czasami sprzeczne - wydają się odzwierciedleniem rzeczywistości. Ile jest stron w określonych relacjach, tyle odczuć, oczekiwań, a także rozczarowań.

Osoby ankietowane z dużym zaangażowaniem uczestniczyły w badaniu. Często domagały się, aby w miejscach, gdzie znajdowały się tak zwane pytania otwarte, udzielić wyczerpującej odpowiedzi. Po wypełnieniu ankiet umówiłam się z uczniami na spotkanie w pierwszym miesiącu bieżącego roku szkolnego. We wrześniu przedstawiłam wyniki ankiety. Uczniowie w rozmowie potwierdzili spostrzeżenia i wnioski z poprzedniego roku.

W. Okoń w Słowniku Pedagogicznym mówi, że: diagnoza to rozpoznanie jakiegoś obiektu, zdarzenia czy jakiejś sytuacji w celu zdobycia dokładnych informacji i przygotowania się do działań melioracyjnych (1992, s. 41). Do wyciągnięcia ostatecznych wniosków, określenia wad i zalet szkoły, wypełniania przez nią określonych funkcji są potrzebne także opinie pozostałych podmiotów. Na tym etapie pochopne byłoby wydanie opinii o szkole. Są to odczucia tylko jednej ze stron procesu dydaktyczno-wychowawczego. Stały się one jednak podstawą do przygotowania owych "działań melioracyjnych", a w naszym przypadku stało się to podstawą do pracy wszystkich zainteresowanych procesem wychowawczym w naszej szkole.

Urszula Strzelczyk-Raduli
Kędzierzyn-Koźle