Ocena punktowa

Każdy nauczyciel doskonale wie, że ocena postępów ucznia jest jednym z najtrudniejszych zadań pedagoga. Jest to najbardziej stresogenny czynnik pracy nauczycielskiej, budzący najwięcej kontrowersji i dyskusji. Zresztą dla ucznia również: nikt przecież nie lubi być oceniany i pouczany. Niestety, bardzo często się zdarza, iż ocena jest przyczyną konfliktów lub, co gorsza, źródłem fobii szkolnych. Jak tego uniknąć? Nikt mądry nie wymyślił na razie idealnego rozwiązania. Zresztą sądzę, że takiego uniwersalnego rozwiązania nie ma, albowiem ocena będzie zawsze subiektywna i uzależniona od złożonego kontekstu. Wynika z tego konieczność jej dostosowania do możliwości i potrzeb szkoły.

Chciałabym przedstawić system oceniania, który funkcjonuje w Zespole Szkół Społecznych im. Hetmana Jana Zamoyskiego w Krasnymstawie. System ten został wprowadzony od początku działalności szkoły w 1990 r. i przez dziewięć lat był weryfikowany oraz dostosowywany do naszych potrzeb. Na wstępie od razu pragnę zaznaczyć, że moim zdaniem ocena szkolna powinna być przede wszystkim w ręku nauczyciela narzędziem pomiaru postępów w rozwoju umiejętności i wiedzy ucznia, a nie celem samym w sobie. Ocena szkolna nie powinna być ani karą, ani nagrodą. Powinna być dobrym miernikiem, sprawnym narzędziem w ręku nauczyciela.

W naszej szkole podstawowej i liceum stosujemy ocenę punktową. Aby mój wywód był bardziej komunikatywny, postaram się go przedstawić z trzech punktów widzenia: nauczyciela, ucznia i rodzica. Na początku roku szkolnego każdy nauczyciel opracowuje rozkład programu nauczania. Przy okazji planuje liczbę sprawdzianów pisemnych, odpowiedzi ucznia, a także innych prac podlegających ocenie (ćwiczenia, doświadczenia, referaty itp.). Planuje także zakres treści, które będą podlegały ocenie, i wyważa maksymalną liczbę punktów za każdą z form sprawdzianu. Przyjmując maksymalną liczbę punktów, bierze pod uwagę rangę treści nauczania; w rubryce wymagania nauczyciel określa, jaką wiedzę uczeń powinien posiadać, aby uzyskać maksymalną liczbę punktów. Plan oceniania w semestrze może wyglądać jak w tabeli poniżej.

W tym przypadku uczeń może maksymalnie uzyskać 130 punktów. Nauczyciel systematycznie kontroluje pracę ucznia, a uzyskane punkty wprowadza do dziennika i komputera (od tego roku w szkole jest wdrażany program, który został wykonany na zajęciach z informatyki). Komputer automatycznie przelicza punkty na ocenę według skali:

0-34% - niedostateczny

35-54% - mierny

55-70% - dostateczny

71-90% - dobry

91-100% - bardzo dobry
 

Za szczególne osiągnięcia ucznia (olimpiady przedmiotowe i konkursy) nauczyciel może wystawić poza punktacją ocenę celującą. Przeliczanie punktów na oceny jest na razie konieczne ze względu na przepisy panujące w szkolnictwie publicznym, ale wkrótce będzie można z tego zrezygnować.

Jakie korzyści odnosi nauczyciel, posługując się tym systemem?

1. Kryteria są jasno określone, co sprawia, że ocena jest bardziej obiektywna.
2. Można stosować różną skalę punktów w odniesieniu do elementów (test, esej, ćwiczenie, wypowiedź) i różnicować ich procentowy udział w ocenie końcowej.
3. Łatwo można sprawdzić, jakiej części programu uczeń nie opanował.

Z wypowiedzi uczniów wynika, że punktowy system oceniania jest dla nich zrozumiały i korzystny. Przede wszystkim odnoszą przekonanie, iż ocena szkolna nie służy do "wyłapywania" nieprzygotowanych do lekcji, ale do badania postępów w nauce. W przypadku stwierdzenia braków otrzymują mniej punktów (lub w skrajnych przypadkach 0), wiedzą jednak, że można otrzymać ich więcej, uzupełniając braki wiedzy. Nie odbierają oceny jako kary i mają świadomość, że wysoki poziom nauczania nie oznacza dużej liczby jedynek, tylko poziom zrozumienia przedstawianych treści. Szybko uczą się systematycznej pracy i planowania czasu, ponieważ wiedzą już na początku roku, jakie formy sprawdzianów ich czekają. Ostatnio sami mogą śledzić swoje postępy na wykresach i grafach, wykorzystując pracownię informatyczną.

Rodzice otrzymują ze szkoły informacje, ile punktów uzyskało ich dziecko za wypowiedź ustną lub pisemną, jak przedstawia się to w stosunku do pełnych wymagań nauczyciela (%) i jaka ocena wynika w skali 1-6. Wiemy, że nie każda trójka odpowiada trójce. Czasami jest ona bardziej zbliżona do miernej, czasami do czwórki. Duża rozpiętość skali pozwala rodzicom łatwiej się zorientować w postępach dziecka.

We wszystkich ankietach przeprowadzanych na terenie szkoły zdecydowanie przeważają opinie pozytywne. Niewątpliwie będziemy nadal stosować ten system oceniania, pamiętając o tym, że jest on dla ucznia, a nie uczeń dla niego. Tym bardziej, iż dotychczasowe wyniki nas nie zawiodły: przez 9 lat pracy szkoły nie było ani jednego egzaminu sprawdzającego (przeprowadzanego na wniosek ucznia, który nie zgadzał się z oceną nauczyciela), a wyniki na egzaminach wstępnych na wyższe uczelnie potwierdzają trafność ocen i wysoki poziom przygotowania absolwentów.

Wszystkich zainteresowanych tym naszkicowanym zaledwie z powodu niewielkiej ilości miejsca tematem zapraszam do dyskusji.

Małgorzata Młynek
slokstaw@ch.onet.pl