Rola świąt chrześcijańskich

Każda ze wspólnot religijnych (szczególnie jest to widoczne w szkołach waldorfskich w Holandii) ma możliwość prowadzić lekcje religii w ramach planu pracy szkoły bądź poza tym planem, według ustaleń z rodzicami. Lekcje wolnego chrześcijaństwa prowadzą nauczyciele szkół waldorfskich, specjalnie przygotowani do nauczania tego przedmiotu, którego myślą przewodnią jest przypominanie o obecności świata duchowego.

W klasach niższych (I-IV) wykorzystując opowiadania ze Starego Testamentu kształtuje się szacunek dla Boga Ojca, podziw dla piękna i mądrości Stwórcy, uczy się umiłowania prawdy, wdzięczności oraz miłości bliźniego. W klasach od piątej do ósmej pracuje się nad tekstami z Ewangelii, prezentuje się jako wzór do naśladowania żywoty świętych pochodzących z różnych środowisk kulturowych i religijnych. W klasach od dziewiątej do dwunastej główny akcent jest położony na historię religii i historię Kościoła oraz poznanie religii niechrześcijańskich. W niektórych szkołach waldorfskich raz w tygodniu organizowane jest święto religijne wprowadzone przez Rudolfa Steinera. W święcie niedzielnym biorą udział uczniowie klas od pierwszej do ósmej, w święcie młodych klasy dziewiąta i dziesiąta, a w święcie ofiarnym najstarsi uczniowie. W świętowaniu tych świąt biorą udział także rodzice.

W większości szkół waldorfskich prowadzi się w szkole modlitwę niedzielną dla uczniów i rodziców. Uczestnikami jej są najczęściej dzieci i rodzice poszukujący swej drogi do Boga. Miejscem modlitwy jest klasa z przygotowanym już w sobotę ołtarzem, pięknym obrazem Chrystusa itd. Modlitwa rozpoczyna się o godzinie 10.00 i trwa pół godziny. Prowadzi ją nauczyciel antropozof. Będąc na praktyce w szkołach waldorfskich w Niemczech i Holandii, brałam udział w tych modlitwach i byłam pod wrażeniem wyciszenia, spokoju i naturalności dzieci i rodziców. Emanowało z nich jakieś wewnętrzne ciepło. Często mówi się w tych szkołach o tym, że religia jest potężnym środkiem oczyszczającym i uszlachetniającym i dlatego impulsy religijne mają przemożną misję w rozwoju ludzkości.

Mały człowiek i w ogóle człowiek nie mający oparcia w mocno zakorzenionym systemie wartości przestaje być podmiotem, ponieważ staje się niewolnikiem seriali filmowych, natrętnej dydaktyki programów informacyjnych, ulega wpływom antenowych przewodników. Niszczy wówczas ciszę swojej duszy zaborczym, komiksowym wrzaskiem mass mediów i żąda posiadania jak najwięcej dóbr materialnych. Tolerancja, szacunek i zrozumienie dla innych ludzi i ich światopoglądu, mimo zróżnicowanego wychowania religijnego, są jednym z podstawowych pryncypiów wolnego chrześcijaństwa i pedagogiki waldorfskiej. Pryncypia te powinny być szanowane wszędzie i przez wszystkich.

Szkoły waldorfskie nie są neutralne religijnie. Są to szkoły chrześcijańskie, podchodzące do innych wyznań bez uprzedzeń i z dużą tolerancją, a to jest najważniejszym zadaniem cywilizacyjnym wszystkich religii. W życiu szkoły, a także przedszkola waldorfskiego, doroczne święta mają ogromne znaczenie i one w dużej mierze wyznaczają codzienny rytm pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Rytmy w przyrodzie (pory roku) też się uwzględnia w codziennych zajęciach zarówno dzieci, jak i dorosłych, a przejawiają się one w kontaktach z innymi ludźmi. Rok, w ciągu którego Ziemia obiega Słońce dookoła, jest cyklicznie powtarzającą się miarą czasu. Okres ten można zrozumieć jako poddany rytmom czas, który przejawia się w cyklu pór roku. Pory roku traktowane są w antropozofii jako przejaw kosmicznego rytmu i boskiej mocy stwórczej. Rytm pór roku jest wyznacznikiem życia w przyrodzie i je determinuje. W szkole waldorfskiej na lekcjach biologii i przyrody, na zajęciach praktycznych w ogrodzie biodynamicznym uczy się odczuwania zapachu Ziemi. Uczy się również wczuwania w ciszę Ziemi, w ciszę natury, w jej oddech. Przeżywanie rytmów w przyrodzie, którymi są pory roku, daje możliwość głębszego przeżywania zmian zachodzących w przyrodzie i kosmosie, własnego ja, poczucia czasu i przestrzeni.

Wydaje się, że współczesny człowiek powinien swoją działalność bardziej dostosowywać do rocznego cyklu świata przyrody, żyłby wówczas w większej harmonii z sobą i kosmosem. Rozwój cywilizacji, industrializacja miast i wsi w sposób odczuwalny zakłóciły przeżywanie rytmu w przyrodzie i są ogromnym zagrożeniem dla Ziemi i człowieka.

R. Steiner tak o tym mówi: Człowiek w epoce intelektualizmu nie może oczywiście powrócić znów do współprzeżywaniu Kosmosu w tuki sposób, w jaki miało to miejsce w czasach pierwotnych. Może on jednak dojść do tego również i przy swojej dzisiejszej konstytucji, jeśli tylko włączy się ponownie w sferę duchową. W świadomości jaźniowej, którą ludzkość posiada już od dłuższego czasu, zamieszkało to, co wcześniej można było osiągnąć jedynie przez "okno w niebie" w okresie lata. Ale właśnie dlatego człowiek musi przyswoić sobie na drodze zrozumienia Kosmosu coś innego, co leży z kolei ponad jego "Ja". Itaki jest też chyba, jak sądzę, charakter tego święta. Człowiek potrzebuje dzisiaj również tego świętu, ponieważ potrzebuje nauczyć się wychodzić poza samego siebie, poza swój element "zwierzęco-rasowy". Musi dzisiaj nauczyć się poznawać znajdujący się pozu nim element duchowy. Może tego dokonać na drodze wewnętrznego pogłębianiu. Widzimy, że człowiek okupił swoją obecną świadomość utratą części jej związku z Kosmosem. Dzisiaj jednak musi ponownie nauczyć się wychodzić "poza siebie" i musi nauczyć się przeżywać samego siebie i otaczający go świat w sposób "kosmiczny". Musi znów zdobyć wewnętrzne zrozumienie tego, czym może być dla niego w tym względzie obieg roczny, u wówczas ów obieg roczny będzie mógł się stać dla człowieka czymś wyższym, niż miało to miejsce kiedyś.

Rytm obchodzonych w szkołach waldorfskich świąt religijnych służy przenikaniu z zewnętrznego świata do dziecka głębokich treści religijnych. Treści te poprzez nastrój, atmosferę, świąteczne symbole powinny stać się ogromnym przeżyciem wewnętrznym, religijnością wewnętrzną, którą uczeń może objawić poprzez moralne czyny. Szczególną wagę przywiązuje się w szkołach waldorfskich do świąt chrześcijańskich: okresu Adwentu i Bożego Narodzenia, Trzech Króli, okresu Wielkiego Postu i Wielkanocy, Zielonych Świąt oraz świętych: Jana Chrzciciela, Michała Archanioła, Mikołaja: Przygotowanie do tych świąt i ich uroczyste obchodzenie stanowią integralną część treści kształcenia i wychowania. Świętowanie służy głębszemu wniknięciu w ich treść, zaangażowaniu się osób uczestniczących i ich rozwojowi duchowemu. Święta, a szczególnie okres je poprzedzający, np. Wielki Post, są także okazją do kształcenia woli i uczuć. Twórca antropozofii często podkreślał, że głębokie przeżywanie świąt religijnych to piękna droga wewnętrznego rozwoju, szczególnie rozwoju moralnego, to budowanie człowieczeństwa w człowieku.

W naszym kraju trzeba jeszcze włączyć Narodowe Święto Niepodległości (11 XI) i rocznicę Konstytucji 3 Maja; a także święta regionalne.


Jadwiga Wasiukiewicz

Gdynia