Lęk szkolny

Powodem takiego stwierdzenia jest nasilanie się różnego rodzaju chorób nerwicowych. Jednym z takich stanów, będącym reakcją na działanie silnych bodźców fizycznych lub psychicznych, który przy dłuższym trwaniu może doprowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, wyczerpania i chorób psychosomatycznych, jest stres. Termin ten oznacza w przybliżeniu stan napięcia będący wyrazem oporu ciała wobec nacisku zewnętrznego (T. Tomaszewski). W tej sytuacji dochodzi do uszkodzenia lub zużycia organizmu. Wyrazem tego są: urazy, wstrząsy i szoki, silne podniecenie oraz wstrząsy uczuciowe.

Na skutek nasilającego się procesu stresu wzrasta liczba dzieci i młodzieży korzystających z pomocy psychiatrów i neurologów. Z tego względu postanowiłem włączyć się w nurt badań rozprowadzając ankiety wśród uczniów szkoły średniej. Badaniem objąłem 92 uczniów z dwóch klas Liceum Ekonomicznego i jednej Technikum Zawodowego Zespołu Szkół Rolniczych w Bielsku Podlaskim. Ankieta zawierała 25 pytań. Oto przykład:
 

Ankieta była anonimowa. Celem badań było uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy na przykładzie chociażby jednej szkoły można stwierdzić, że uczniowie są stresowani? Niestety, tak.

Z przeprowadzonych badań wynika, że najbardziej narażeni są na ten stan uczniowie nie nadążający za programem nauczania. Uczniowie osiągający dobre i bardzo dobre wyniki w nauce w mniejszym stopniu podlegają stresom. Głównym źródłem stresu są niewłaściwe relacje uczeń - nauczyciel, nauczyciel - uczeń i grup rówieśniczych. Poza tym należy tu także zaliczyć atmosferę w rodzinie, warunki nauki i pracy, stosunki międzyludzkie, sytuację materialną rodziców i inne.

Za najbardziej stresujący stan uczniowie uważają odpowiedź przy tablicy i niemożność opanowania zadanego materiału. Jako najczęściej spotykane objawy stresu respondenci wymieniali: ból głowy - 35% ankietowanych odpowiedziało "tak", ból brzucha (33%), drżenie rąk (32%), obgryzanie paznokci, brak apetytu i zmęczenie. Tylko 27% ankietowanych nie stwierdziło żadnych objawów somatycznych, zaś 73% zgłosiło więcej niż jedną dolegliwość. Prawie 8,5% uczniów przyznało się do brania leków uspokajających, w tym 2% często. Tylko 13,2% respondentów chciałoby spędzać czas wolny w szkole na zajęciach pozalekcyjnych.

Nie wszyscy nauczyciele zdają sobie sprawę, że prawie 84% uczniów przeżywa w jakimś stopniu zdenerwowanie i lęk szkolny. Część uczniów doświadcza go w ścisłym związku z niepowodzeniami szkolnymi. Na przykład, na pytanie, czy lubisz swoją szkołę? - twierdząco odpowiedziało 62% ankietowanych. Bardziej lubiana jest szkoła przez uczniów liceum ekonomicznego niż technikum zawodowego. Blisko 48,1% respondentów stwierdziło, że są nauczyciele, których się boją. Lęk ten jest spowodowany przede wszystkim częstym odpytywaniem, gdyż nauczyciele systematycznie sprawdzają ich wiadomości i obawą przed otrzymaniem oceny niedostatecznej.

Zdaniem uczniów są także i tacy nauczyciele, którzy ich ośmieszają, poniżają godność, czynią niestosowne komentarze na temat braku uzdolnień, nieporadności, wtrącają się do ich spraw osobistych, rodzinnych i pozaszkolnych. Prawie 41% respondentów stwierdziło; że są niesprawiedliwie oceniani i nie mają szansy na poprawienie ocen. Wskazano, że są także i tacy nauczyciele, którzy nagradzają lizusostwo, zadają pracę domową na dni wolne, drwią z uczniów podczas odpowiedzi. Wiele złego we wzajemnych kontaktach, co stwierdzili maturzyści, wynika także z ich niewłaściwego zachowania wobec nauczycieli. Podważają autorytet nauczycieli, używają wulgarnych słów, obrażają, lekceważą polecenia, wychodzą z lekcji, okłamują, dewastują mienie szkoły itp.

Spośród pytań ważne wydaje się to, czy lubisz szkołę? - to znaczy, czy widzisz sens nauki w niej, czy identyfikujesz się z nią. Tylko wówczas, gdy uczeń lubi szkołę, nie traktuje jej jako formy przymusu.

Badania wykazały, że tylko w nielicznych sytuacjach uczniowie zwracają się ze swoimi problemami do wychowawcy, jest to również pewien wskaźnik stosunku ucznia do nauczyciela (wychowawcy). Osobami godnymi zaufania, co najciekawsze, nie są nauczyciele, lecz rówieśnicy, a 13% maturzystów nie rozmawia o swoich kłopotach z nikim. Zdaniem uczniów w szkole brakuje uczciwych i sprawiedliwych nauczycieli, tolerancji z ich strony i sprawiedliwego oceniania. Analizując przedstawione badania należy sformułować następujące wnioski:
 

Mikołaj Jalinik

Bielsk Podlaski